Төңкеріс. Пьесалар

Мария. Су! Су! Лариса, су бершi. ?тiнемiн, су ?кеп бершi…

Жамал. (жан-жа?ына ?арап) Не iстесек ендi?

Лариса. Бiлмеймiн…

Жамал. (орнынан т?ра берiп) Мен аналардан су с?райын.

Лариса. Текке ?уре болма?ыз. Б?рiбiр бермейдi. ?аншама адам су с?рап шулайды, балалар?а, бала емiзiп ж?рген ?йелдерге де бермейдi ?ой!

Жамал отыр?ан жерге т?т?ындар жа?ындап жинала бастайды.

Бiр т?т?ын. (Жамал?а) Сiз жа?а ?ана ?аладан келдi?iз бе?

Жамал. И?.

Ер адам. Онда?ы жа?дай ?алай?

Жамал. М?нда?ы жа?дайдан с?л жа?сы, алайда онда да ж?ма? орнай ?ой?ан жо?. Б?гiн шейх ?абдуррахман шари?ат сотын ашып бiр ?йелдi д?реге жы?ып, содан ?лгi бейшара к?тере алмай ?лiп кеттi. Бiр к?м?жнiк ?рла?ан жiгiттi? ?олын шауып тастады, ж?не екi ?аршадай ?ызды, «д?рыс киiм кимедi?» деп сабап жiбердi. Шейхтi? айтуынша б?л тек бастама ?ана, сотын тосып отыр?ан ?ылмыскерлер толып жатыр дейдi. Сонды?тан ол ?лi бiздi? адамдарды? ?анын суша а?ызады. ?алада азы?-т?лiктi? тапшылы?ы бiлiне бастады, нан мен ?ант, май мен с?т, ет пен ш?жы?, ?н, жарма ж?не макарон ?нiмдерi, ?йтеуiр, негiзгi азы?-т?лiк арнайы к?ртiшкемен норма бойынша сатылады.

Бiр келiншек. (?олында емшектегi н?рестесi бар) Ал бiз ж?нiнде ж?рт не дейдi? ?зi стадионда м?ншама халы? азап шегiп жат?анын ?ала т?р?ындары бiле ме? ?лде бiздi «к?пiр» деп, «олар?а со керек» деп ж?р ме екен?

Жамал. О не дегенi?iз! Сiздердi к?пiр дейтiн тек шейх пен оны? сардарлары ?ана. М?мкiн бiреулер бiлген де шы?ар, ал ?з басым б?гiн ?ана естiдiм. Айтайын ба – айтпайын ба, бiлмей т?рмын… бiра?, сiздер бiлуге тиiстiсiздер. Ба?ана к?йеуiм айтты: стадион басынан ая?ына шейiн миналан?ан екен. ?аланы ?оршау?а ал?ан ?скер шабуыл жасаса, шейх е? ?уелi стадионды жарып к?кке ?шырады. Сонды?тан да президент ?арулы к?штердi ?олдана алмай отыр.

Келiншек. Сонда не? Бiз миналарды? ?стiнде отыр?анымыз ба?

Жамал. И?, солай бол?аны ?ой. ?йтеуiр к?йеуiм солай дедi.

Ер адам. Сiздi? к?йеуi?iз кiм едi?

Жамал. (бiр мезет кiдiрiп ?алады) Менi? к?йеуiм имам. ?алалы? мешiттi? имамы Ас?ар. Бiлушi ме едi?iз?

Ер адам. Естiгенiм бар, бiра? таныс емеспiн. Сонда не – сiздi? к?йеуi?iз экстремист пе?

Жамал. Жо?, ол экстремист емес. Бiра? ол т??керiстен б?рын «?л-хизб» партиясыны? жиналыстарына ?атысып ж?рiптi. Шейх оны ?зiнi? партиясына ша?ыр?ан екен, ал к?йеуiм келiсiмiн бермептi. Ол экстремисттердi? мына iстерiн ?олда?ан жо?, бiра?, ?кiнiшке орай, олар?а ?арсы т?ра алмады. Ал мен б?гiн, шари?ат сотында, к?пшiлiктi? к?зiнше не ойлайтынымды шейхтi? бетiне басып айтып салдым. Сол ?шiн ол менi осында ?амады.

Ер адам. ?-?… К?йеуi?iз де осында ма?

Жамал. Жо?, ол ?алада ?алды.

Ер адам. (?олын б?л?ай салып) ?алада ?ал?ан адамдарды? барлы?ы экстремисттермен бiрге, соларды ?олдап ж?р.

Жамал. Жо?, олай деуге болмайды. Шейх к?здеген ма?сатына жету ?шiн кез келген адамды пайдалана бiледi. М?селен, менi? к?йеуiмнi? беделiн пайдаланып, гарнизон офицерлерi мен сержанттарын ?зiнi? партиясыны? м?шелiгiне кiргiзiп алды. К?рмейсiздер ме – м?нда?ы жастарды алдап-арбап, сiздерге айдап салып ?ой?анын. Б?лар не iстеп ж?ргендерiн ?здерi бiлмейдi.

Жамалды ?оршап т?р?ан топ ?лкейiп кеткенiн сезген к?зетшiлер прожектор жары?ын шо?ырландырып, мегафон ар?ылы халы?ты? тара?анын талап етедi. Адамдар ?здерiнi? орындарына ?айтып оралады.

Жамал. (орнынан т?рып, жан-жа?ына) Адамдар! Отандастар! Стадион жарыл?ыш заттармен миналан?ан. Бiзге жарылыс ?аупi т?нiп т?р. Ендi ?арап отыру?а болмайды, ?имылдап ?зiмiздi азат етуге ?рекет жасайы?. И?, экстремисттер бiздi ?рып-со?ар, и?, кейбiреуiмiз о??а ?шармыз, алайда ?ора?а ?амал?ан ?ойдай, ?ашан ??рбан?а шалады деп отыра бергенiмiз д?рыс болмас!

Жамалды? жанына кезекшi баста?ан екi-?ш к?зетшi жетiп келедi. Оларды? ?олдарында бiр-бiр термос.

Кезекшi. Сiз не – к?терiлiске ?гiттеп жатырсыз ба? Есi?iзде болсын – б?л ?рекетi?iзден еште?е шы?пайды. Т?т?ындарды? барлы?ын ?ырып тастаса? та, бiр де бiр адамды сырт?а шы?армаймыз. Стадионны? жо?ар?ы жа?ында б?лен пулемет орнатыл?ан, снайперлер отыр. Кiмде-кiм т?ртiп б?затын болса, сол жерде о??а ?шады. Б?йры? солай. Сонды?тан халы?ты д?рлiктiрмей тыныш отыр?аны?ыз ж?н. Стадион миналаныпты деп жал?ан м?лiмет тарат?аны?ыз ?ят болар. Бiлдей бiр имамны? ж?байы бола т?ра ?тiрiк айтасыз.

Жамал. Б?л жал?ан м?лiмет емес. Б?ны имам, Ас?ар айтты. ?здерi? де ойланы?дар – шейх стадионды жар?ан кезде сендер де бiзбен бiрге к?кке ?шасы?дар.

Кезекшi. (к?лiп жiбередi, о?ан жанында?ылары ?осылады) ?ойы?ызшы, же?гей, ж?ртты к?лдiрмей! Хазiретi шейх бiздi жарып тастайды дегенге сенетiн бiз а?ыма? па едiк? ??гiменi до?ары?ыз да тама?танып алы?ыз. (жанында?ы к?зетшi ?стап т?р?ан термосты Жамал?а ?сынады, бас?а к?зетшiлер ?ал?ан екi термосты Г?лн?р мен Берiкке бередi) Мiне, б?л асты сiздерге хазiретi шейх берiп жiбердi. Б?кiл халы?ты? алдында ?арала?аны?ыз?а ?арамастан, хазiретi шейх сiздi ?з ?ам?орлы?ына алды. Оны? пейiлiнi? ?андай ке? екенiн т?сiнi?iз де ендiг?рi халы?ты о?ан ?арсы ?гiттеме?iз.

Жамал. (термосын жерге ?оя салып) Е! Ол не – бiздi осындай арзан ба?амен сатып алма? па? Егер пейiлi сондай ке? болса, тым ??ры?анда балалар мен бала емiзiп ж?рген ?йелдердi тама?тандырсын. Аурулар?а д?рiгерлiк к?мек к?рсетсiн.

Кезекшi. К?рсетемiз, к?рсетемiз. Уа?ыты келгенде б?рi де болады. Ал тама?таны?ыз, не ?ып т?рсыз? Же?iздер, бiз тоса т?рамыз. Термостарды алып кету керек.

Берiк ?зiнi? термосын ашып, Лариса?а шай алып бередi.

Берiк. Лариса, м?, шай iшiп ал.

Лариса. (?уелi шайды ?рттап-?рттап жiбередi де, сосын шешесi есiне т?сiп ыдысын оны? аузына тосады) Мама, м?, шай iшшi. Мама! Ояншы, мiне, Берiк шай бердi, iшшi…

Кезекшi ?ызды? ?олында?ы шайды т?ге-м?ге ж?лып алады да Берiкке ?айтарып бередi.

Кезекшi. ?й бала, ?зi? iш! Б?лар?а беруге болмайды.

Жамал. (ол да ?зiнi? термосында?ы шайын Марияны? аузына тосады) Мария! Есi?дi жи! Мiне, шай iш!

Кезекшi. (ыдыс?а жармасып) Айт?ан жо?пын ба – ?здерi? iшi?дер деп! Б?лар?а беруге болмайды.

Жамал. (ыдысы бар ?олын керi алып кетiп) Неге?! – ш?лден ?лейiн деп жат?анын к?рмейсi? бе?

Кезекшi. Болмайды деген жо?пын ба! Б?йры? сондай. Бiз тек б?йры? орындаушымыз. Осында?ыларды бiз тама?тандырмаймыз, мына тама?ты сiзге шейх арнайы б?йры?пен бергiзiп отыр. Тезiрек iшi?iз, бiздi? уа?ытымыз жо?.

Жамал. (шайды кезекшiнi? бетiне шашып жiбередi) Онда осы тама?тары?а ?а?алып ?лi?дер!

Кезекшi. (шегiнiп кетiп, бетiн ала?анымен сипап, ?алтасынан орамалын алып с?ртiп, ?стi-басын ?а?ып-со?ып жатып) Же?гей! М?ны?ыз не?!

Жамал. (орнынан атып т?рып кезекшiге т?недi) Ал сендердiкi не?! ??! Мынау на?ыз концлагерь ?ой! ?лде фашист боп кеттi?дер ме?! (кезекшi мен к?зетшiлер шегiнiп кетедi, не дерiн бiлмей да?дарып ?алады)

Г?лн?р. (?зiнi? ашылма?ан термосын ?оя салып, Берiктi? термосын жинайды да соны? жанына ?ояды) Д?рыс! Бiздi? ?згеден жанымыз б?лек емес. Б?кiл халы? аш отыр?анда тама?ымыздан кесек ?тетiн бiз хайуан деп пе едi?дер? Шынында да шейх о?ба?ан с?р?ия екен.

Кезекшi. Бикеш, хазiретi шейхке тiл тигiзбе?iз!

Жамал. (о?ан ж?не т?недi) Тигiземiз! Ал, не iстейсi?? ?ылатыны?ды ?ылып ал – ?олы?да ?лейiк!

Кезекшi. Же?гей, ?ойы?ыз, сабыр етi?iз. Сiздердi ?лтiрейiн деп т?р?ан ешкiм жо?.

К?зетшiлер термостарды жинап алып кетедi.

Г?лн?р. (Ларисаны? жанына отыра бере) ?андай с?р?ия едi ?лгi шейх!

Жамал. (ол да Марияны? жанына жай?аса бере кекете жауап ?айтарады) Ол на?ыз м?сылман емес пе! Мейiрiмдi Алланы? атымен ?зi тама?танады да, сол мейiрiмдi Алланы? атымен ?згелердi аштан ?атырып, азаптап ?лтiредi.

Г?лн?р. И?, екi ?шты мораль.