Төңкеріс. Пьесалар

Ас?ар. Не iстейiн деп т?рсыз? Кiмге телефон шалайын деп т?рсыз?

?абдуррахман. Ешкiмге емес. Мен д?л ?азiр стадионды жарайын деп т?рмын. Мен бiр н?мiрге телефон шалсам болды, ж?здеген миналар iске ?осылып, стадион б?кiл т?т?ындарымен к?кке ?шады. (кнопкаларды пипылдатып н?мiрдi тере бередi)

Иван. (?олында ату?а даяр тапаншамен б?лмеден шы?ып ?аруын шейхке кезейдi) Шейх! Сiз оны iстей алмайсыз! Телефоны?ызды столды? ?стiне ?ойы?ыз да кейiн шегiнi?iз. ?йтпесе мен атамын.

?абдуррахман. (орнынан т?ра бере) ?й, м?ны? кiм ?зi! М?сылман! ?алай ?ана ?зi?нi? шейхi?е ?ару к?теруге даты? барды, а?!

Иван. (Ас?ар да орнынан т?рып, бiресе Иван?а, бiресе ?абдуррахман?а ?арап т?рады) Ал егер ол шейх жынданып кетсе ше? Егер ол ?анпезер жырт?ыштай адамдарды жалмап жатса ше? Сонда не iстеуiм керек?! Ендi былшылды до?ары?ыз! Телефоны?ызды стол?а ?ойып керi шегiнi?iз! (жа?ындай т?седi)

?абдуррахман. (екiншi ?олымен тапаншасын суырып алып) Жо?! ?абдуррахман шейх еш?ашан керi шегiнбейдi! Сен, бо?м?рын, оны бiлуге тиiстiсi?! (тапаншаны? тетiкшесiн басып ?алып Иван?а кезейдi) Бала! Таста ?аруы?ды! Бiлесi? ?ой – мен ат?анда м?лт жiбермеймiн.

Иван. А?ыр?ы рет ескертемiн: ?ойы?ыз телефонды стол?а!

Екi о? ?атар атылады, Иван шал?асынан т?седi де, ал оны? о?ы шейхке дарымайды. Шейх т?к болма?андай тапаншасыны? тетiкшесiн басып жерде ?имылсыз жат?ан Иван?а ?арайды. Ас?ар Иванны? жанына тiзерлей отыра кетiп ??ла?ын оны? к?кiрегiне тосады, сосын ая?ына т?рады.

Ас?ар. (к?здерiмен шейхтi iшiп-жеп) ?анiшер! Б?л жазы?сыз жаны? не кiн?сi болды? Б?ны не ?шiн ?лтiрдi??

?абдуррахман. Б?л «жазы?сыз жанны?» орнында мен де жатушы едiм. ?рине, егер Алла? солай жаз?ан к?нде. Б?л кiсi ?лтiру емес – б?л ?дiл жекпе-жек. Б?л жiгiт ?аруын бiрiншi к?тердi, бiрiншi болып атты, содан мiне, жазасын алды. ?лiн бiлмеген ?лек! (?айтадан ?ялы телефонны? кнопкаларын басып керектi н?мiрдi терiп болып имам?а ?арайды) Мiне, керектi н?мiр терiлдi, ендi тек дозвон кнопкасын басып ?алсам, стадион бiр ?лкен ?о?ыс ?йiндiсiне айналады. Сонымен, имам, сiз менi? ?сынысымды ?абылдайсыз ба, ?лде ?абылдамайсыз ба?

Ас?ар. (?алтасынан Халел берген тапаншаны алып шы?ып шейхке кезейдi) Телефонды стол?а ?ойы?ыз, шейх! ?ойы?ыз да, ?олдары?ызды к?терiп керi шегiнi?iз.

?абдуррахман. О-?о! Асеке, м?ны?ыз не? Д?л сiздi ?олы?ыз?а ?ару алады деп еш?ашан ойламап едiм.

Ас?ар. Алу?а тура келдi. Сiз ма?ан бас?а амал ?алтырмады?ыз. Мен сiздi терiс жолдан тайдырамын деп ба?тым. Алла? ку? – сiз с?зге к?нбедi?iз. Ендi ?аруды? к?шiмен к?ндiргеннен бас?а амал ?алмады. ?йткенi мен сол мы?да?ан адамдарды, бейк?н? балаларды ?лтiргiзiп ?оя алмаймын. С?збен то?тата алмасам, ?аруды? к?шiмен то?татамын.

?абдуррахман. (к?ледi) ?ызы? екен! Бiрдей бiр ?аланы? имамы, кеше ?ана мешiттi? мiнберiнен имандылы??а, iзгiлiкке, ра?ым мен мейiрбанды??а ша?ырып жалынды уа?ыз айт?ан адам ендi ?зiнi? м?сылман бауырына ?ол к?терiп, оны ?лтiрiп тастау?а дайын т?р. ?ойы?ыз, Асеке, сiзге б?л iс жараспайды. Сiз ?зi?iздi айнадан к?рсе?iз… (та?ы да к?ледi) жо?, сiз ата алмайсыз. Сiз адамды ?лтiре алмайсыз. Адам ?лтiру о?ай шаруа емес.

Ас?ар. И?, мен ешкiмдi ?лтiргiм келмейдi. Бiра?, он мы?… барлы? ?аланы? т?р?ындарын сана?анда алпыс мы? адамны? ?мiрiн са?тап ?алу ?шiн мен сол к?н?нi мойыныма артып алу?а бармын. Ал, ?ойы?ыз телефонды стол?а. ?олы?ызды к?терi?iз де шегiнiп кетi?iз. (?абдуррахманны? ?оз?ала ?ойма?анын к?рiп) ?абдуррахман, мен сiздi шынында да атып тастаймын!

?абдуррахман. Ата алмайсыз! (тапаншасын к?терiп Ас?ар?а кезейдi) Ал мен сiздi оп-о?ай атып тастаймын. Есi?iзде болсын – мен еш?ашан м?лт жiбермеймiн. Егер тапанша?ызды шоша?датуы?ызды ?оймаса?ыз мен стадионды жарып тастаймын! (телефон ?стап т?р?ан ?олын жо?ары к?тередi)

Ас?ар. ?абдуррахман! То?тат! То?тат деймiн! А-а! (тапаншаны? ш?рiппесiн басады, тапанша екi-?ш о? атып жiбередi. Бiр о? ?абдуррахманны? телефон ?стап т?р?ан ?олына тиiп ол телефонды еденге т?сiрiп алады; iле Ас?арды? ?стап т?р?ан тапаншасы да тарс етiп еденге ??лап т?седi)

?абдуррахман. (та??ал?ан кейiппен) ??! Сiз… сiз шынымен ма?ан о? атты?ыз ба?! (??лай жаздап, ?стелге с?йенедi, еденде жат?ан телефонына ?арайды, ол тым алыс жатыр, оны алма?шы болып бiр ?адам жасайды, бiра? басы айналып, те?селiп бiраз т?рады да, телефон?а жете алмайтынына к?зi жетiсiмен бойын т?зеп тапаншасын имам?а кезейдi) Мына о?… ма?ан тиген о? ж?й емес… б?л уландырыл?ан о?. Б?л о?ты… б?л тапаншаны сiзге кiм бердi? ?… т?сiнiктi. Олар… ?лгi полковник Ысмайыловты ?лтiргендер… и?, д?л солар. Полковник те тап осындай же?iл жара?ат алып жан тапсыр?ан. Сонда оны? а?засынан к?штi у табылды. Сонымен, мен ?азiр жан… жан тапсырамын. Сiз… имам Ас?ар, сiз сонда жендет бол?аны?ыз ба? (имам ?ндемейдi) И?, и?! Бiлемiн не айтпа?ы?ызды… «Сен де жендетсi?» дейсiз ?ой. Бiра? мен Алла та?аланы? жендетiмiн… ал сiз ше? Сiз… сiз шайтанны? жендетiсiз. И?, д?л солай… Ал онда… онда ренжiме?iз, Асеке. Онда мен ж?й кете алмаймын. (жерде жат?ан телефон?а ?арайды) ?тте?! ?лгi к?пiрлердi бiрге ала кете алмадым. Сiз дегенi?iзге жеттi?iз. Сонды?тан сiзге кешiрiм жо?. Ал, ?ош… Асеке… м?мкiн кездесермiз… ?иямет к?нi… сонда… сонда… Алла? та?ала… егер ол… ол… бiздi сонда кездестiрсе…

Тапанша г?рс етiп о? атып шейхы? ?олынан еденге ??лап т?седi. Ас?ар шал?асынан т?седi; ?абдуррахман бiр-екi секунд те?селiп т?рады да, ол да сыл? етiп ??лап т?седi. Бiраз уа?ыт тынышты? орнайды. Ашы? ?ал?ан есiктен Халел кiредi, оны? ?олында ату?а дайын тапанша. Оны? со?ында к?мекшiсi.

Халел. (с?лап жат?ан шейхтi к?рiп) Шейх ?абдуррахман?! (к?мекшiсiне) К?рдi? бе, бiздi? жанымыздан сып берiп ?те шы??ан адамны? кiм екенiн? (столды айнала берiп Ас?ар мен Иванны? м?йiттерiн к?рiп тiзерлей кетiп тамырларын басып оларды? ?тiп кеткенiне к?зi жетiп ала?андарымен бетiн сипайды да орнынан т?рады) Алла?? акбар! ?айтып кетiптi. ?кiнiшке орай бiз шейхтi танымай ?алды?.

К?мекшiсi. (жерде жат?ан шейхтi? ?ялы телефонын к?рiп оны алайын деп е?кейе берiп) Мынау не? Шейхтi? соткасы ма?

Халел. (?атал ?нмен) Тиме! Еш н?рсеге тиме. (к?мекшiсiн ы?ыстыра телефонды зор абайлы?пен, екi сауса?ымен алып стол?а ?ояды) Мен бiлсем, ?лгi жарыл?ыш миналарды iске ?осатын пульт осы телефон. (к?зiмен б?лменi шалып ?тiп) И?, б?л жерде бол?ан о?и?аны? астары ендi т?сiнiктi. (телефонды б?зып батареясын алып тастайды) Шейх стадионды жарма?шы бол?ан т?рiздi, ал мына жiгiт о?ан ?арсы шы??ан. Алайда шейх о? ат?анда м?лт жiбермейдi, ал мына жiгiттi? т?жiрибесi жо?. Ал имам… ол кiсi де шейхтi то?татпа?шы бол?ан, ол оны то?татты да… алайда, ?зi де о??а ?шты. Жарайды, бол?ан iс болды. Ендi уа?ыт ты?ыз… (?ялы телефонын алып шы?ып орталы?пен байланыс жасайды) Орталы?! Орталы?! Байланыста – «А? с??кар». Стадионда?ы жарыл?ыш миналарды iске ?осатын пульт бiздi? ?олымыз?а т?стi де iстен шы?арылды. Шейх ?абдуррахман мерт болды. Жо?, бiз емес, – оны имам Ас?ар атып тастады. Жо?, ол кiсi де ?аза тапты. Имам Ас?ар ерен ерлiк к?рсеттi, мы?да?ан адамдарды? ?мiрi ?шiн ?зiнi? ?мiрiн пида еттi. И?, и?! Бiз ендi ?аланы азат етуге арнал?ан жоспарымызды? екiншi тарауына кiрiсемiз. ?ала?а шабуылды бастамай т?ра т?руды ?тiнемiн. И?! ??п болады! (телефонын с?ндiрiп, к?мешiсiне) Ал, мен кеттiм! Сен ?азiр мешiтке тарт! Намазхандар та? намазына жиналып жат?ан болар. Олар?а имамны? ?азасын естiрт, а?са?алдар келiп м?йiттердi о? жа??а жат?ызсын. Содан кейiн гарнизон?а кел, мен бiздi? офицерлер мен сержанттарды к?тере берейiн.

К?мекшiсi басын изейдi де екеуi кетедi.

Эпилог

Бiраз уа?ыттан кейiн Жамал, Г?лн?р, Берiк ж?не Лариса келедi.

Г?лн?р. (с?лап жат?ан ?абдуррахманды к?рiп, столды? ар?ы жа?ында жат?ан Ас?ар мен Иванды к?рмейдi) Ой! Мынау кiм-ей?!

Жамал. О Алла! Б?л шейх ?абдуррахман ?ой! Б??ан не бол?ан? Мынау не а?ып жат?ан оны? астынан? Ойбай! Мынау ?ан ?ой!

Г?лн?р. (?абдуррахманды айналып ?тiп Ас?ар мен Иван?а к?зi т?седi де шы??ырып жiбередi) Папа! Ваня! (не iстерiн бiлмей екi м?йiтке кезекпен ?арап т?рып ?алады)

Жамал. Г?лн?р! Не болды? Ас?ар… (столды айналып ?тiп Ас?арды? ?лiгiнi? жанына тiзерлей отыра кетедi де к?йеуiнi? басын ?олына алып к?з жасын а?ытады)

Лариса. (ж?гiрiп барып а?асыны? м?йiтiнi? жанына отыра кетiп ол да егiледi) А?а! А?атай! Ендi сенен де айырылдым ба?! Кешiр! Мана?ы с?здерiм ?шiн кеш менi… а-а…

Жамал. Е-ей! Асыл ерiм ай! Ас?арым ай! ?з ?олы?мен жiберген ?ателiгi?дi ?з ?олы?мен т?зеген екенсi? ?ой. ?з к?н??дi ?з ?аны?мен жу?ан екенсi? ?ой. И? Алла! Кеш менi! Кешегi с?зiмдi ?айтып алдым. ?айтып алдым. (егiлiп жылайды)

Г?лн?р ?кесi мен жiгiтiнi? ортасына отыра кетедi, оны? екi ?олы екеуiнi? ?стiнде, ол да егiлiп отыр. Берiк шешесiнi? жанында отыр, Жамал оны бiр ?олымен ??ша?тап ал?ан.

Жамал. (басын к?терiп залда?ы к?рермендерге) Адамдар! Отандастар! М?сылмандар! Са? болы?дар! Осындай жал?ан шейхтердi? аз?ыруына ерiп кетiп, бейбiт т?рмыстары?нан айырылып ?алма?дар! ?зара жарасты?ты арттырып, бiр-бiрi?дi: «м?сылман – к?пiр» демей, «а? – ?ызыл, бай – кедей» демей, «жо?ар?ы н?сiл, арийец – т?менгi н?сiл, ??л» демей, «орыс – ?аза?» демей, ?о?амды жiктеп – жарып, бiреулерi?дi екiншiлерi?е айдап салу?а жол берме?дер! Са? болы?дар! Бейбiтшiлiктi са?та?дар…

Жамал к?йеуiнi? м?йiтiне басын ?ойып егiледi. Осы кезде мешiттен азан ша?ырыла бастайды. Му?ззиннi? дауысы бiртiндеп ?уендеп, шары?тап кетедi. Сол ?уенмен шымылды? жабылады.

Шымылды?

А?ын мен ?кiм

ДРАМА

Кейiпкерлер:

?алкен – журналист, а?ын.

Басар – аудан ?кiмi.

Ж?ма?али – ?кiмнi? орынбасары.

Мерген – м?дениент б?лiмiнi? ме?герушiсi.

Ма?пал – аудан ?кiмшiлiгi газетiнi? редакторы.

Жазира – жеке-меншiк газетiнi? редакторы.

Самал – ?алкеннi? зайыбы.

Алма – ?алкеннi? бойжеткен ?ызы.

?айрат – ?алкеннi? мектеп бiтiрген ?лы.

Шолпан – ?кiмнi? хатшысы.

Балхан Ж?сiпова – ?йгiлi ?ншi, эстрада ж?лдызы; ж?не оны? продюсерi.

Сергей Андреевич – бiлiм беру б?лiмiнi? ме?герушiсi.