Сарман алты таңба кітабы

– Ал ендi ?олы?да?ыны Ер?лан?а бер, – дедi С?лу.

Д?рiгер кiшкене ойланып, бас?а та?дауы ?алма?анын т?сiндi де, семсердi? сабын жерге ?аратып Ер?лан?а ?сынды, Ер?лан жерде отыр?ан к?йi семсердi о? ?олымен, ?атты ?ысып ?стады.

– Ендi а?ырын отыр, еш?андай арты? ?оз?алыс болмасын, – деп онымен бiрге С?лу жерге тiзерлей отырды.

– Б?л iстерi?е ?лi ?кiнесi?дер, себебi сендер баланы ?айда алып ?ашса?дар да, хан оны тауып алады, – дедi Д?рiгер.

– О?ан бала не ?шiн керек? – дедi Ер?лан.

– Мен оны са?ан ?лсем де айтпаспын.

– Д?рiгер ая?ын б?гiп отыр?аны сол едi, Ер?лан семсердi? жалпа? бетiмен оны? ж?зiнен ?рды, ?лгi со??ыдан д?рiгер есiнен танды. С?луды? ?лi ??ры?аны соншалы?ты, ол ая?тарында ?ре? т?рды.

– М?нда не болып жатыр? – дедi ол б?се? дауыспен.

Ер?лан орнынан т?рып жансыздан?ан ?ол-ая?ын сiлкiдi де, ес-т?ссiз жат?ан д?рiгерге к?з тастап:

– Са?ан барлы?ын кейiн т?сiндiремiн, мынадан к?з алушы болма, егер арты? ?имыл жасаса, сен бiлесi? не iстеу керектiгiн, – деп о?ан ?ылышты берiп, сырт?а ?арай ж?гiрдi.

– То?та, Ер?лан, ?айда барасы?? – деп С?лу артында ай?айлап ?алды.

Б?л уа?ытта к?мекшi сарайдан сытылып шы?ып, белбауында т?р?ан к?к т?стi тая?шаны ?олына алып, аспан?а ?арата, т?бiнен со?ты, тарс етiп жарылыс естiлдi де, аспанда к?к т?стi т?тiн пайда болды ж?не ол бiрден жайыла Ер?ланы? сарайыны? т?бесiн жапты.

Айнала ?ара??ылау бол?анына ?арамастан, т?тiндi к?ру еш?андай ?иынды? тудыр?ан жо?. Сосын к?мекшi, белбауында?ы сыбыз?ы?а ??сас дабылда?ышты ?олына алып, тере? ауа ж?та, оны барынша ?рледi – ?ас?ырды? ?лы?анына ??сас дабылда?ыштан шы??ан дыбыс, ?алада жа??ыра естiлдi. Дабылды? дауысынан шырт ?й?ыда жат?ан ?ала т?р?ындары да ояна бастады.

Б?л уа?ытта ?скери ?оныста?ы сарбаздарды? барлы?ы ?й?ыда жатты, тек жиырма?а жуы?ы кезекшiлiкте болды, Ер?ланны? сарайы ?скери ?оныстан алыста орналас?анды?тан, к?мекшi берген дабылды? дыбысы олар?а а?ырын естiлдi.

– 

Мынау дабылды? дыбысы емес пе? Сен естiп т?р?ан жо?сы? ба? – дедi кезекшiлiктегi сарбаз екiншiсiне, олар кiшене ?нсiздiкте ?алды, алайда дабылды? дыбысын естiген жо?.

– Жо?, са?ан жай естiлген болар, – дедi ол, бiра? артынша екiншi рет берiлген дабыл оларды? ??ла?ына аны? естiлдi

– Естiдi? бе? – дедi бiрiншiсi жолдасына жалт ?арай.

– И?… мынау дабыл, к?не дауылпазды ?а?, мен ?олбасшы?а хабар берейiн, – деп ол ай?айлады.

Оларды? бiрi ?оршауды? ?стiмен ж?ргiрiп, дауылпаз?а беттедi, ал екiншiсi ?скери ?онысты? ?олбасшысы Датты? шатырына бет алды. Сарбаз дауылпазды со??анда, оны? к?ркiреген ?нi ?алада жа??ырды.

***

Ер?лан сырт?а шы?ып жан-жа?ына жылдам ?арап к?мекшiнi iздедi, оны? ойында д?рiгердi? к?мекшiсiн то?тату. Ол сырт?а шы?а салысымен, аспанды жап?ан к?к т?стi т?тiндi к?рдi, ал артынша к?мекшiнi? берген дабылын естiдi, сол с?тте Ер?лан?а ?арай бiрнеше сарбаз ж?гiрiп келе жатты.

– ?ар?ыс ат?ыр! – дедi ол, сосын сарбаздар?а ?арап: – Сарайды? барлы? ?а?паларын жабы?дар, барлы? сарбаздарды жина?дар ж?не ма?ан Батыраны тауып келi?дер… – деп ол кiдiре, – к?йме дайында?дар, е? жылдам шабатын жыл?ыларды жегi?дер, – дегенi сол едi, оны? ??ла?тарына ?кери ?о?ырауларды? дыбысы жеттi. Ер?ланны? ойына бiрiншi кезекте со??ы бiрнеше ай бойы о?ан маза бермей ж?рген т?сi келдi, ??дды оны? т?сiнде к?ргенi ??iнде ?айталанып жат?андай, бойын ?рей басып, не iстерiн бiлмей кiшкене орнында т?рды.

Сосын есiн жия кiтапханасына ж?гiрдi, кiтапханасына асы?а кiрдi, алайда ?орап орнында жо? болды, оны? орнында Ер?ланны? киiмi ?ана жатты. Ер?лан м?ны к?рiп, санасында сан ?илы ойлар туындады. Ол ?стелге а?ырын жа?ындап, киiмiн ал?ан кезде, ?стел ?стiнде о?ан бейм?лiм кiтап жатты, Ер?лан басында еште?енi т?сiнген жо?, ол кiтап?а ?арап т?рды, Ер?лан ?орапты бiреу алып кеттi деген ой?а келдi, бiра? кiтапты ?олына ал?анан кейiн – б?рiн т?сiндi… ?о?ыр т?стi кiтапты? сыртында алты т?рлi, ол б?рын-со?ды к?рмеген жануарды? та?басы екi ?атарда бейнелендi, ал Ер?ланда ондай кiтап бол?ан емес. Кiтап бетiндегi е? со??ы та?ба жа?а ?ана д?ниеге келген баласыны? ар?асында?ы та?бадан еш айырмашылы?ы жо?.

– Б?л ненi бiлдiредi? ?орапты? iшiнде, кiтап бол?аны ма? – деп, кiтапты? iшiн ашып едi, оны? iшiнде еш?андай жазу, еште?е бол?ан жо?, Ер?лан кiтапты бiрнеше рет пара?тап ?арап шы?ты – еште?е таппады, ол кiтапты? бос екенiн т?сiндi, – ?ар?ыс ат?ыр! – деп ол кiтап пен бас с?йектi ?оржындар?а салып, онымен ?оса к?птеген ?а?аздар мен Бабад?рдi? кiтабын ?олты?ына ?ыстыра, сырт?а алып шы?ты.

Сыртта оны сарбаз алып келген к?йме к?ттi, баспалда?пен жылдам т?сiп, сарбаз?а:

– Есiктi аш! – деп ай?айлады. Есiк ашылысымен iшiне ?олында?ыларын ла?тырып, ол жылдам С?лу жат?ан б?лмеге ?айта оралды, б?лмеге кiрген кезде, С?лу баласын ?олына алып, оны? ж?зiне к?лiмсiреп ?арап отырды. С?лу бiрден назарын Е?лан?а аударып:

– М?нда не болып жатыр? – дедi. Ер?лан есi ауыс?ан адам сия?ты б?лме iшiнде ары-берi ж?рiп, к?зiне т?скен матамен ес-т?ссiз жат?ан д?рiгердi ?олдарын ар?асына байлады. С?луды? жанында?ы семсерiн ?олына алып, ?айта ?ынабына салды да:

– Жылдам жинал, бiз ?аладан ?ашамыз.

– Не? Сен ма?ан тiптi не болып жат?анын да айт?ан жо?сы? ?ой, мынаны? барлы?ы не ?шiн болып жатыр? Неге сенi д?рiгер ?лтiрмек болды? Не ?шiн бiз ?ашуымыз керек? – деп ол Е?лан?а ай?айлай с?йледi. Ер?лан тере? дем тартып, к?рсiне ?айта шы?арды, С?луды? жанына барып, ?олында?ы баланы? ар?асын к?рсеттi:

– Мына та?баны к?рдi? бе? Д?рiгерлер ?алада бостан-бос?а ж?рген жо?, олар денесiнде та?басы бар балаларды iздеп ж?р; д?рiгер бiздi? баламызды тартып ал?ысы келдi, себебi балалар хан?а керек ж?не олар?а м?ндай балаларды? не ?шiн керек екендiгiн мен бiлмеймiн, бiра? олар бала?а ?ол жеткiзбей то?тамайды, ал егер бiз м?нда осылай с?йлесiп отыра берсек, олар?а бiздi ?стау?а ?лкен к?мек к?рсетемiз… – деп орнынан т?ра, – ма?ан сен, ?тiнемiн, тек ма?ан сен, ендi арты? с?здi ?ойып, со?ымнан ершi, – дедi Ер?лан оны ??ша?тай.

С?лу орнынан атып т?рып, баланы Ер?лан?а ?стата, ?стiне ?алы?дау киiм киiп, Ер?лан?а дайынмын дегендей басын изедi. Ер?лан: бiр ?олымен баласын, екiншi ?олымен С?луды ?стап сырт?а асы?а ж?рдi.

***

Б?л уа?ытта ?скери ?оныста ?арбалас басталды, дабылды? дыбысын естiген сарбаздар асы?а киiнiп, сырт?а шы?ып, тiзiлiп сап т?зедi. ?атты дауыстан жеке шатырында жат?ан Дат шошып оянды, дала?а жартылай жала?аш к?йi ж?гiре шы??ан ол айналасында?ы ?арбаласты к?рiп:

– М?нда не болып жатыр? Дабыл не ?шiн со?ылуда? – дегенi сол едi, ол ?аланы? о?т?стiгiндегi алып к?к т?тiндi к?рiп, баланы? табыл?анды?ын т?сiндi. – Жылдам ?а?палар?а бары?дар, ?а?паларды жабы?дар, ешкiм менi? р??сатымсыз ?аладан шы?ушы болмасын, – деп ай?айлады. Оны? жанына ?лгi сарбаз келiп:

– Мырза, дабыл берiп жат?ан адамды не iстеймiз? – дедi.

– Оны? бiзге ?азiр ?ажетi шамалы, баланы? ?айда екенiн, бiз ана к?к т?тiннi? ар?асында табамыз, бiра? сонда да оны тауып, ма?ан алып келi?дер, – деп шатырына кiрдi.

Дат ?зын бойлы, ары? денелi м?ртты адам, сол к?зiнi? астыда ?лкен тырты? бар, Дат ?лсiз к?рiнгенiмен, ?ару-жара?ты шебер ?олданады, ал жi?iшке ж?зi суы? ?рi ?атал к?рiнедi.

Ол шатырына ?айта оралып, а?аш iлгiштегi сауыт-сайманын асы?а киiп, аз уа?ытты? iшiнде сырт?а шы?ты – ?скери ?онысты? алдында мы??а жуы? атты ?скер жиналды, Дат оларды? алдында т?рып, барлы?ына к?з ж?гiрте, о?ан алып келген атты? ?стiне ?ндеместен ?онып:

– ?азiр бiздi? жолымызды б?геп, ма?сатымыз?а жетуге кедергi жаса?андарды? б?рiне аяушылы? танытпайсы?дар, со?ымнан ерi?дер, – деп т?тiн т?р?ан жа??а ?арай аш ?ас?ыр сия?ты шаба ж?нелдi.

***

Ер?лан С?луды жетектеген к?йi сырт?а ?мтылды, оны? бойын ?ор?ыныш пен ?обалжу торуылдады, ж?регiнi? ?атты со??анды?ы соншалы?ты, кеудесiнен атып шы?ып кететiндей к?йге т?стi, ал денесiнен м?здай тер б?лiнiп, тынысыны? ?атты бол?анды?ы сонша, оны? дыбысы С?лу?а естiлдi.

– Бiз ендi ?айда барамыз, барлы? ?алада, барлы? жерде сарбаздар бар емес пе? – дедi С?лу.

– Мен ба?аналы берi соны ойлап келемiн, ?айда барамыз, не iстеймiз ж?не мынаны? а?ыры не болып ая?талма?? – дедi, оны? С?луды? ?олын ?ыс?анды?ы соншалы?ты, С?луды? сауса?тарыны? ?шы ?ызарып кеттi. С?лу еш?ашан Ер?ланны? б?лай ?обалжы?анын к?рген емес. – Менi? ?кемнi? iнiсi Нариманды бiлесi? бе? Ол Жент ?аласыны? с?лтаны – ол бiзге к?мектеседi, кезiнде ?кем оны бiр ?лiмнен алып ?ал?ан, ол бiзге кез келген уа?ытта ж?не кез келген жа?дайда к?мектесетiнiн айт?ан, сонда баруымыз ?ажет, алайда онда жету о?ай?а со?пайтын сия?ты… – деп кiшкене кiдiрдi де, – бiз ол ?ала?а жету ?шiн Батыс орман ар?ылы ж?руге м?жб?рмiз… – дегенi сол едi.

– Батыс орман! Ер?лан, сен шынымен айтып т?рсы? ба? – деп С?лу то?тап ?алды.

– И?, бiзде бас?а амал жо?, себебi айналамызды? барлы?ы жазы? дала, олар бiздi кез келген жерден тауып алады, тау?а ?ашып ??тыламыз деп ойлайсы? ба? Жо-жо?, тауда бiздi табу ?лде?айда о?ай, ал бiз Батыс орманны? iшiнде бойтасалай аламыз ж?не Жентке де жылдам жетемiз.

– Бiра? ?зi? бiлесi? ?ой орман?а кiрген адам тiрi шы?пайтынын, сен сонда бiздi? ?мiрiмiздi ?атерге тiкпексi? бе?

– М?ны? барлы?ы сендер ?шiн, менде бас?а та?дау жо?, ?тiнем ма?ан сеншi, – дедi ол С?луды? бетiне ?олын ?ойып, осы с?тте С?лу к?йеуiнi? е? аянышты ж?зiн к?рдi, ол ж?байыны? ?мiрiндегi е? ?иын та?дауды жасап, бекiнгендiгiн т?сiндi де, о?ан жымия:

– Мен са?ан сенемiн, – дедi ол.

Сарай алдында елуге жуы? сарбаз жиналды, оларды? ж?зiнде бiлместiк бай?алды, «не болып жатыр?» деген с?ра? айтпаса да ж?здерiнен к?рiндi, Ер?лан сырт?а шы??ан с?тте оларды? назарыны? барлы?ы Ер?лан?а ауды, ол кiшкене кiдiрдi де, ары ?арай ж?рiсiн жал?астырып, С?луды к?ймеге отыр?ызды. Ол ?айта сарайды? алдына к?терлiп, алдында жинал?ан адамдарыны? ж?зiн шолып шы?ты. Осы с?тте: