Сарман алты таңба кітабы

– Б?л ендi м?лде т?сiнiксiз.

– Мен оны? шынды?ты жаз?анына ш?б?м жо?, – дедi Ер?лан.

– ?ор?ынышты жа?алы? екен.

– И?, ?ор?ынышты, – деп ол кiшкене кiдiрдi, – жарайды сенi ?стамайын, кездескенше, абай бол! – деп екеуi ?ол алыса ?оштасып, Батыра кiтапханадан жылдам шы?ып кеттi.

Ер?лан кiтапханасында ?алып, Ескендiр Тор?ынны? кiтабында?ы руналарды ?арады, екi ?атар жазыл?ан рунаны? жанында аудармасы болды, дегенмен Тор?ынны? кiтабы адамдарды? ежелгi тiлiнде жазыл?анды?тан, Ер?лан?а аударманы аудару?а тура келдi. Ол ж?мысты ая?тады, онда?ы рунаны? ма?ынасы: «?мiр – ол ?лы сый, ал оны жо?алту – ?лы ?асiрет»

– ?мiр – ол ?лы сый, ал оны жо?алту – ?лы ?асiрет, – деп Ер?лан бiрнеше рет ?айталады, – б?л ненi бiлдiредi? – деп ойлана с?йледi. Ол та?ы да бас?а д?йектердi табу ?шiн кiтапты толы?тай а?тару?а кiрiстi.

Ер?ланны? кiтапты м??ият о?ып шы?уына бiрнеше к?н уа?ыт кеттi, алайда ол осы уа?ыт арасында ?орапты? iшiнде не бар екендiгi жайында еш?андай д?йек кездестiрмедi, тiптi ?орапты ?алай ашу?а болатыны ж?нiнде жазылма?ан, оны? ?олында тек ?орап сыртында?ы аударма ?ана болды.

***

Арада екi апта ?ттi, бiра? Батыра сол к?йi келген жо?. Ер?ланны? ?ор?ынышты т?стерi де басылар емес, оларды к?нде к?рдi. С?луды? да босанатын уа?ыты жа?ындап, о?ан зиянын тигiзуден ?ор?ып, Ер?лан ?зiн кiтапханасына жауып алды. Тек анда-санда ?ана С?луды? жа?дайын бiлу ?шiн шы?ып т?рды.

Ол та? ат?ан?а дейiн кезектi кiтапты ?арады, ?орап пен бас с?йек ?деттегiдей ?стел ?стiнде жатты. Ер?ланны? д?рыс ?йы?тама?анына жиырма ша?ты к?н болса да, ол ?зiнен шаршау сезiнген жо?. Б?кiрейiп отыр?аннан белi ауыр?ан со?, кiтапты шетке ?ойып, орнынан т?ра керiлдi, кенеттен ?орапта?ы руналары а?шыл жасыл т?стi с?уле шашып, с?уле бiртiндеп ?лкейе бастады, кiшкенеден кейiн ?орапты толы?тай ашы? жасыл т?с к?мкердi, не бол?анын т?сiнбеген Ер?лан бiрнеше ?адам арт?а шегiндi. Сол с?тте есiкке бiреу асы?а келiп, оны ?атты со?ты.

– Мырза! Мырза! Осындасыз ба? – деген ?ызметшiнi? жан ?шыр?ан ай?айы естiлдi.

– И?-и?, ?азiр, – деп сас?ала?та?анынан не iстерiн бiлмей, ?стiндегi киiмiн шешiп, оны ?орап?а жапты да, есiкке ?арай ж?гiрдi.

– Не болып ?алды? – дедi ол есiктi аша.

– С?лу ханым… С?лу ханым… – деп ?ызметшi ентiге с?йлейдi, ар?ы жа?тан С?луды? ай?айла?ан дауысы естiлдi.

– С?лу?а не болды? – деп, ол С?лу?а ?арай ж?гiре кеттi.

– Ол… босанып жатыр… – деп ?ызметшi Ер?ланны? со?ынан ай?айлады.

Ер?лан С?лу жат?ан б?лмеге ж?гiрiп, б?лменi? жанына жа?ында?ан сайын, С?луды? шы??ыр?ан дауысы ?атты естiле т?стi. Есiктi ашып iшке кiрмек бол?аны сол едi, iшiнен д?рiгер оны сырт?а итерiп шы?арып:

– Сiз сыртта к?тi?iз, ?ал?аны бiздi? ж?мысымыз, – деп есiктi Ер?ланны? алдында тарс жапты.

Ер?лан сыртта, iштен шы??ан С?луды? ай?айын естiп, ?зiн ?ояр?а жер таппай, ары-берi жылдам ж?рiп, баспалда?пен а?ырын сарайды? ауласына т?стi. Ол ?обалжы?аны соншалы?ты, ?орапты? жар?ыра?анын да ?мытып кеттi. ?арсы алдында т?р?ан тау?а ?арады. Жа?адан атып келе жат?ан та?ны? н?ры, ?ып-?ызыл бола тауды? т?бесiнен шашылды. Ж?зiне со??ан сал?ын таза ауамен тере? тыныс алып, ?зiнi? ?обалжуын басу?а тырысты. «Барлы?ы д?рыс болады, барлы?ы д?рыс болады» деп iштей ?зiне ?айталаумен болды. Осы с?тте о?ан баланы? шыр етiп жыла?ан ?нi естiлдi.

Ер?ланны? бас?ан ?рбiр ?адамы г?рсiлдей естiлiп, асы?а баспалда?пен к?терiлiп, С?лу жат?ан б?лменi? алдына келе, той?тай ?алды да, есiкке а?ырын ?олын созды. Есiктi а?ырындап ашып, iшке сы?алай ?арады, iштегi шырылда?ан баланы д?ргердi? мата?а орап, с?ртiп жат?анын к?рiп, б?лмеге ая? басты, ал С?лу есiнен танып жатты.

– С?лу?а не болды? – дедi ол iшке ая? баса.

– Оны мен тыныштандырдым, – деп д?рiгер суы? дауыспен с?йледi. Ер?лан ?нсiз баласын ?ста?ан д?рiгерге жа?ындап:

– Баламды к?рсем бола ма? – деп д?рiгердi? ?олында?ы бала?а ??iле ?арады. Д?рiгер баланы кеудесiне ?арай жасырып, оны Ер?лан?а к?рсеткiсi келген жо?. – Баламды к?рсем бола ма? ?л ма, ?лде ?ыз ба?

– Мiне , бала?мен болатын осы бiр с?ттi пайдалынып, оны? иiсiн иiскеп ??ша?тап ал, – деп ол баланы Ер?ла?а ?сынды.

Ал Ер?лан д?рiгерге т?сiнбестiкпен ?арап:

– Б?л не дегенi?? – деп т?рi ?згерiп кеттi.

– Оны? т?сiнбейтiн несi бар, баланы? ар?асына ?ара – сол кезде т?сiнесi?, – дедi д?рiге.

Ер?лан мата?а орал?ан баласын, жылдам ар?асын аша, ар?асына ?арады, оны? ар?асында ?анатсыз айда?ар?а ??сас iрi жануарды? басы мен денесi бейнеленген, ол ?лгi Т?мандыдан алып келген бойт?марда?ы та?бадан еш айырмашылы?ы жо?, оны к?рген Ер?лан орнында ?адал?ан ?азы?тай ?атып, с?йлеу ?абiлетiнен айрыл?ан адам сия?ты, не дерiн бiлмейдi.

– Б?л… б?л… – деп ?айталай, – б?л ненi бiлдiредi? – деп д?рiгерге тесiле ?арады.

– Б?л – сенi? бала?ды ?ар?ыс ат?анын бiлдiредi, сонды?тан оны бас?алар?а зияны тимей жатып алып кетуiмiз керек, – дедi д?рiгер Ер?лан?а м??ият ?арай.

Б?лмеде ?нсiздiк орнады.

– Ендi т?сiнген боларсы?, б?дан былай ол сенi? бала? емес, ендi ол ханны? м?лкi, – деп д?рiгер орнынан т?ра, к?мекшiсiнi? жанына келiп, астауда?ы жылы су?а ?анмен был?ан?ан ?олын жуды.

Ер?лан баланы? ар?асына к?з алмай ?арап т?р, д?рiгердi? айт?ан с?здерiн естiген со?, оны? бойынан бiрт?рлi сезiм тол?ын сия?ты ж?рiп ?ттi. ?олында?ы баласын ??ша?ына басып, баланы а?ырын С?луды? жанына жат?ызды. Сосын ол есiн жиды ма, о?ан с?йлеу ?абiлетi ?айта оралды:

– М?мкiн б?л бiр белгi шы?ар, м?мкiн сен ма?ан ?тiрiк айтып т?р?ан боларсы?, жа?адан туыл?ан бейк?н? с?би нелiктен ?ар?ыс?а ?шырауы керек? Сендер ?тiрiк айтып т?рсы?дар, баланы? сендерге не ?шiн керек екенiн бiлмеймiн, бiра? оны мен б?лай о?айлы?пен берiп ?оймаймын, – деп Ер?лан ма?дайын тыржитып, с?сты ж?зiмен д?рiгерге ?ара?анымен, оны? с?здерiнде ?ор?ыныш бай?алды. Осы с?здердi естiген д?рiгер ?олын жуып жатып ?ызметшiсiне:

– Суды т?гуге шы??анда, сарбаздар?а дабыл бер, – деп ?здерiнi? т?сiнiксiз тiлiнде сыбырлады.

Д?рiгер ?олын жуып бола, бiр-екi рет а?ырын сiлкiдi.

– Батыл айтыл?ан с?здер, бiра? ханны? мы?да?ан сарбаздары сенi? сарайы?ны? алдына ?арумен келсе не iстемексi??

Хан б?л баланы ?лемнi? кез келген жерiнен тауып алады, одан да осы жерде, барлы?ы д?рыс кезде баланы бер, осылай iстесе?, са?ан ж?не сенi? отбасы?а ешкiм, еште?е iстемейдi, тiптi сен ойы?а келмеген байлы??а кенелесi?. Оны? ?стiне са?ан хан?а нелiктен мына сия?ты балалар керек екенiн бiлудi? ?ажетi шамалы, аз бiлсе? ?й?ы? тыныш болады, – деп Д?рiгер ?олын таза мата?а с?ртiп, ?тiрiк жымиды.

К?мекшi а?ырындап ?олына астауын алып, Ер?лан?а ?айта-?айта к?з ?ырымен ?арай, сырт?а кетiп бара жат?ан с?тте, Ер?лан жылдам белбауында?ы семсерiн суырып, к?мекшiнi? мойнына та?ады. К?мекшi селк етiп т?р?ан орнында ?оз?алыссыз ?алды. Астауда?ы суды? дiрiлдегенiнен, оны? ?олдарыны? дiрiлдеп т?р?аны бай?алды. Ол ?ре? ж?тынып Ер?лан?а ?арады.

– Б?л б?лмеден ешкiм сырт?а шы?пайды, – деп ол ?зiне сенiмдi т?рде с?йледi.

Б?лмеде барлы?ы орындарынан тапжылмады, д?рiгер Ер?лан?а бiрнеше ?адам жа?ын т?рды. Ол Ер?ланны? на?ты ?адам?а бекiнгенiн т?сiне, с?здi? пайдасыз екендiгiне к?зi жетiп, оны к?шпен то?татуды ?й?арды, а?ырындап ?олын ?алтасына салып, ?алтасында?ы иненi алды да, ?стелдi? ?стiнде, ыдысты? iшiнде т?р?ан с?йы?ты??а иненi Ер?лан?а бай?атпай малып, ?ысып ?стап:

– А?ыма? болма, Ер?лан, ?аруы?ды т?сiр, – деп д?рiгер оны? назарын аударып , жылдам иненi Ер?ланны? сол жа? желке т?сына с??ты, сол с?тте Ер?ланны? ?олынан семсерi т?сiп, шат?ала?тай бiрнеше ?адам арт?а шегiндi де, ?абыр?а?а г?рс етiп со?ылып, жерге отырып ?алды. Сол жа? ая?-?олы о?ан ба?ынар емес, ??дды ?йып ?ал?андай.

Д?рiгер к?мекшiсiне:

– ?аш! – деп ай?айлады.

– Ма?ан не iстедi?? – деп Ер?лан бар дауысымен с?йледi.

К?мекшi астауды жерге тастай сала ?ашты. Д?рiгер ?ндемей е?кейiп, жерде жат?ан семсердi алып. Ол а?ырын ж?ре, мыс?ылдай к?лiп, Ер?ланны? жанына келдi, семсердi а?ырын аспан?а к?тердi де:

– Мен са?ан барлы?ы д?рыс кезде баланы бер деп айттым, ал сен менi? с?здерiмдi ??ла?ы?а ас?ан жо?сы?, ал ендi ?зi?нi? а?ыма?ты?ы?ны? кесiрiнен ?лесi?, – дедi д?рiгер, Ер?лан оны? к?зiне тiк ?арады, осы с?тте д?рiгердi? к?з ?арашы?ы ?лкейiп, к?зi толы?тай ?ап-?ара т?ске ие болды.

– Сен ?зi адамсы? ба? – деп Ер?лан, сол жа? желке т?сында ?адал?ан иненi суырып, ж?л?ына жерге ла?тырды.

– Жо?, – деп д?рiгер мыс?ылдай к?ле, ?ылышты барынша жо?ары к?терiп, семсердi оны? ж?регiне с??па? бол?ан сол едi, оны? ал?ымына С?лу артынан келiп пыша? та?ады.

– Та?ы бiр ?имыл жасаса? ?лесi?, – деп ?олында?ы пыша?ын д?рiгердi? ал?ымына ?аттыра? басты. Ал?ымы кiшкене тiлiнiп, шы??ан ?ан т?мен а?ты.