Сарман алты таңба кітабы

– Сендер Т?мандыда сарбаздарды к?рдi?дер ме? – дедi ол та?ыр?ай.

– И? ж?не онда тобырымен кезiктi. Оларды тек ханды??а оралар жолда жолы?тырды?, оларды? к?зiне т?сiп ?алмау бiзге ?иын?а со?ты, ж?не бiздi? сарбаздарды? Т?мандыда ж?ргенiне ?те ?за? уа?ыт бол?ан сия?ты, тiптi бiрнеше ?рпа? бой жал?ас?ан десек те болады, о?ан д?лел мына сыны? ?анжар, – дедi де, Н?рлан ?олына ?анжарды алды, – м?нараны? iшiнде к?птеген ?ару болды, бiра? оларды? онда ?за? жат?анды?ы соншалы?ты, тот басып, орнынан ?оз?аса? к?л сия?ты жан-жа??а шашылады, тек мына ?анжар ?ана жа?сы са?тал?ан, ендi ?ара, – деп ол Ер?лан?а жа?ындады, – Мына та?баны к?рiп т?рсы? ба? – деп о?ан ?анжарды? т?п жа?ында ?ста?ыш?а жа?ын орналас?ан б?лiгiн к?рсетiп, – аны?тап ?араса?, жемтiгiне атыл?ан б?ркiттi? бейнесiн бай?ау?а болады, не деп ойласы?? – дедi. Ер?лан кiшкене ойланып:

– Б?л – Са?тир. Мы? жыл б?рын бiздi? сарбаздар, осы та?баны? астында ж?рген, бiра? на?ты ?ашан екенiн бiлмеймiн, б?л та?баны? орнына бас?а та?ба – Арыстан бейнеленген та?бамен ауыстырыл?ан.

– ?зi? тарихты жа?сы бiледi екенсi?. Б?л м?нарада?ы ?а??аларды? бiздi? сарбаздар?а тиесiлi екенiне, сонымен ?атар ?за? уа?ыт б?рын адамдар мен мардалы?тар арасында со?ыс болып, мардалы?тарды? жойылып кетуi, адамдарды? iсi дегенге д?лел, бiра? неге? Неге хан оларды жойып, ол туралы жасырып ?ал?ан?

Егер олар адамдар?а ?ауiп т?ндiрсе, онда ашы? айту?а болатын едi; неге б?л жайлы еш?андай кiтапта жазылма?ан? Немесе еш?андай адам бiлмейдi, менi? ойымша, бiз бiлетiн тарих тек ?тiрiк пен жал?аннан т?ратын сия?ты. Тарын хан мен билеушiлер бiзден бiрде?енi жасырып отыр?андары с?зсiз.

– Ол ?зiнi? ?за? ?мiрiнi? ??пиясын жасырып ?ал?ысы келедi – бар себебi сол, – дедi Ер?лан бас барма?ын тiстей. – Ол мардаларды жойып, онда ?абыр?а т?р?ызып, «Т?мандыны iбiлiстер жайла?ан» деп; адамдарды? онда баруына тиым сал?ан себебi де сол, ол ?зiнi? ??пиясын жасырып ?ал?ысы келедi… – деп ол кiшкене кiдiрiп, ал онда сарбаздар не iстеп ж?рдi? – дедi ол.

– Оларды? тек ?абыр?а?а бет алып, ханды??а ?ткендерiн к?рдiк. Олар ?здерiмен бiрге бiр затты алып ж?рдi. Олар?а бiз ?абыр?адан асып, ханды??а жа?ында?ан кезде жа?ындап, не ?шiн Т?манды?а кiргендерiн бiлуге тырысты?. Ал?аш алдымыздан кiшiгiрiм ?ала шы??ан кезде, олар ?алашы??а бет алды, бiз олар?а барынша к?дiк тудырмай жа?ын ж?руге тырысты?, сол с?тте оларды? бiрiнi? «Оны? iздегенi осы болса екен» деген с?зiн естiдiк. «Мен де со?ан ?мiттенемiн, ?йтпесе ана ?ар?ыс ат?ан жерде та?ы бiрнеше жыл ж?ргiм жо?», – дедi екiншiсi.

«?азiр б?л туралы айтатын уа?ыт емес», – деп ?шiншiсi оларды? с?зiн б?лдi. Одан кейiн оларды? ?лгi зат туралы айт?андарын естiген жо?пыз, не болса да оларды? Т?мандыда бiрде?е iздеп ж?ргендерi аны?.

– Не екенiн аны?тау ?ажет… бiра? оны аны?тау?а тырысуды? ?зi ?те ?атерлi д?ние, алайда бiз мынаны? барлы?ыны? артында не жат?анын бiлуге мiндеттiмiз, – дедi Ер?лан.

– М?ны? со?ында не жат?анын бiлгiм-а? келедi, бiра? мен шаршадым, – дедi Жа?ып Ер?лан?а ?арай.

– Сендерге бiр н?рсе айтайын, Бабад?рдi? кiтабында та?ы бiр д?ние жазыл?ан, онда: «Бiздi? ?лем а?ырын ?лiп бара жатыр, ?за? уа?ыт ?ткеннен кейiн бiздi? жерiмiз де Т?манды сия?ты тiршiлiгi жо?, ?лi жерге айналады, ал тiршiлiк м??гiлiкке жо?алып кетедi» – деген.

– Бiра? ол м?ны? барлы?ын ?айдан бiлген, ол да м?ны? б?рiн бiр жерден бiлуi керек, бiра? ?айдан? – дедi Н?рлан.

– Бiз оны ендi еш?ашан бiле алмаймыз, мен кешiктiм – хан Бабад?рдi ?лтiрiп, оны? отбасын ешкiм бiлмейтiн бiр жерге жiбердi немесе оларды? да к?зiн ??ртты, – дедi Ер?лан. Оларды? арасында тынышы? орнады, барлы?ы бас с?йекке, ?лгi ?орап?а ?арап отырды. Сосын Ер?лан:

– Ал мына бойт?мар, ол жайлы бiлесi?дер ме? – дедi бойт?марды с?? сауса?ымен к?рсете, бойт?мар к?к т?стi домала? тастан жасал?ан, ал оны? бетiнде алтын т?спен ?анатсыз айда?ар?а ??сас жануар бейнелендi.

– Жо?, оны? не екенiнен хабарымыз жо?, – дедi Жа?ып.

– Сендер осыны? барлы?ын м?нараны? бiр б?лiгiнен ?ана тапты?дар ма?

– И?, ары ?арай ?тетiн жол бол?ан жо?, ?ирандылармен бiтелген, – дедi Н?рлан. Ер?лан кiшкене ойлана, екеуiне ?арады:

– Егер сен бiзге м?нараны? жабы? б?лiгiнi? ар?ы жа?ында не бар екенiн бiлiп берудi с?рама? болса?, онда бiз бас тартамыз, ?лгi ?ар?ыс ат?ан жерге ?айта орал?ымыз жо?, ендi тек тыныш ?мiр с?ргiмiз келедi, – дедi Н?рлан.

– Жо?, менi? ойымша, сендердi? мына ?келген д?ниелерi?нi? ?зi жеткiлiктi, ары ?арай не iстеймiн десе?дер де ?з ерiктерi?, бiра? б?л жайлы ешкiмге айтпаулары?ды с?раймын.

– ?рине, б?л жайлы айтып басымыз?а б?ле таба алмай ж?р дейсi? бе? – деп олар ?зiлдей с?йледi. Сосын орындарынан т?рып:

– Онда бiз ж?рейiк, са?ан бар бiлгенiмiз бен к?ргенiмiздi айтты?, ендi ?ал?аны ?зi?нi? ?олы?да, абай бол, са?ан тек с?ттiлiк тiлеймiз…

– Бiрнеше к?н осында болса?дар ?айтедi? Мен тек ?уанатын едiм, сендердi мына к?йде жiбергiм жо?, – дедi Ер?лан.

– Сенi? б?л ?она?жайлылы?ы?а ал?ысымыз шексiз, бiра? бiз кетуiмiз керек, – дедi Жа?ып .

– Сендердi райлары?нан ?айтара алмайтын сия?тымын, е? болма?анда мен беретiн сыйлы?ты ?абыл алы?дар, – деп олар?а Ер?лан бiр ?апшы? алтын бердi.

Ер?лан оларды ?а?па?а дейiн шы?арып салып, ??ша?таса ?оштасты:

– Сендердi? мына iстегендерi?, менi? ?мiрiмде бол?ан е? керемет жа?алы?, сендерге ?алай рахметiмдi айтарымды бiлмей т?р?аным, – дедi де, – абай болы?дар, та?ы да кездесемiз деген ?мiттемiн, – деп сарбаздарына оларды шы?арып салуын б?йырды. Оларды? артынан ?арап кiшкене т?ра, Ер?лан кiтапханасына жол тартты.

ЕКІНШІ Б?ЛІМ. АЛТЫ ТА?БА КІТАБЫ

Осыдан кейiн Ер?лан уа?ытыны? басым к?пшiлiгiн кiтапханасында, ?орап пен бас с?йектi зерттеумен ?ткiзiп, басты? суретiн салып, салма?ы мен ?зынды?ын – б?рi-б?рiн ?лшеп, ?зiнi? к?нделiгiне жазды. Бас с?йектi? ??рылысыны? адамдiкiнен ерекшелiктерiн ?а?аз?а т?сiрдi. Ер?лан бас с?йек туралы бас?а кiтаптарда жазыл?ан деген ?мiтпен к?птеген кiтаптарды а?тарып шы?ты, алайда бас с?йекке ?атысты еште?е тап?ан жо?.

Арада т?рт к?н ?ттi, осы уа?ытты? б?рiнде Ер?лан?а ?ор?ынышты т?с ?рбiр ?йы?та?ан сайын кiрдi, ол б?л т?стi? кездейсо?ты? емес екенiне, бiр к?нi оны? ??iнде ?айталанатынына к?зi жеттi, тiптi Ер?лан ?ылышпен ж?ретiн болды.

Бiрде кешкi уа?ытта Ер?лан ?деттегiдей кiтапханасында отырды, ол ?орап сыртында?ы руналарды ?ай жерде к?ргенiн iздеп, ?зiне белгiлi кiтаптарды а?тарды, сосын ол Ескендiр Тор?ынны? «Т?манды тарих» деген кiтабынан ?орапты? сыртында бейнеленген руналарды кезiктiрдi, басында ол б?л бiр кездейсо?ты? шы?ар деген ойда болды, себебi руналар бiр-бiрiне ??са?анымен, айырмашылы?тары болды. Ер?лан оларды бiраз уа?ыт тексере келе оларды? бiр-бiрiнен еш айырмашылы?ы жо? екендiгiне к?зi жетiп, руналарды? аудармасын о?у?а кiрiскен с?тте, сырттан бiреу асы?а ж?рiп келiп, есiктi жылдам то?ылдатты. Ер?лан бас с?йек пен ?орапты бар шапша?ды?ымен ?стел астына жасырып, «Б?л кiм?» деп с?рамай жатып.

– Ер?лан, есiктi аш! Б?л мен Батыра , – деген дауыс есiк сыртынан естiлдi. Ер?лан орнынан атып т?ра, есiктi ашты.

– Са?ан айтарым бар, – деп екеуi бiр-бiрiне ?атар айтты.

– Онда сен бiрiншi, – дедi Батыра.

– Ішке кiр, – деп ол Батыраны кiргiзiп, ?зi оны? алдына т?сiп, асы?а ж?рдi. Батыра жан-жа?ына жалт ?арай, ??дды бiреу оны? артынан т?скендей к?йде болды.

Екеуi ?стелге жай?асып, Ерлан бас с?йек пен ?орапты ?стел астынан алып шы?ты.

– Мыналар не?.. – деп бастап жатыр едi.

– Оларды? не екенiн менен с?рама, мен ?лi ?зiм де, оларды? не екенiн толы? бiлмеймiн, – дедi.

– Мынау бас с?йек пе? – дедi Батыра та?ыр?ай.

– И?.

– Мына бас с?йектi iбiлiстiкi демеш! – дедi ол ма?дайын тыржита.

– Жо?а, ?айда?ы iбiлiс, айттым ?ой жа?а ?ана – мен к?п бiлмеймiн.

– Жарайды, оларды ?айдан тапты??

– Баста? Бабад?рдi? кiтабында?ы Т?манды айма?ы жайында айт?ан болатын, онда м?нараны? бар екендiгi, тiптi жолсызбасын да жаса?анды?ы ж?нiнде, мiне ?ара, – деп жолсызбаны Батыра?а ?сынды.

– И?, Т?манды айма?ы жайында естуiм бар, – деп жолсызбаны ?олына алып ?арады.

– Мыналарды? барлы?ы сол м?нараны? iшiнен табыл?ан заттар, – деп Ер?лан бол?ан жайтты? барлы?ын б?ге-ш?гесiне дейiн Батыра?а айтып бердi.

– Мардалармен со?ыс?а т?скен дейсi? бе? Бiра? не ?шiн?

– ?стемдiлердi? ?за? ??мырыны? сырын жасыру ?шiн, – дедi Ер?лан еш кiдiрмей, – бiра? б?л – менi? ойым, онда ?лi бiз бiлмейтiн д?ниелердi? болуы ?ажап емес, – дедi ол. Батыра Ер?лан?а, сосын ?орап пен бас с?йекке кезектей к?з тастады. К?пке созылма?ан ?нсiздiктен кейiн:

– Сен ма?ан не айтайын деп едi?? – дедi Ер?лан ?нсiз отыр?ан Батыра?а.

– Сенi? д?рыс айт?аны?ды айтайын деп келдiм, – дедi ол.

– ?алай?