Мұсылманның адамгершілік қасиеттері

Ер азамат – отбасыны? тiрегi, ?о?амны? рухани негiзi. Оны? мiндетi – н?зiктiк пен ?дiлеттiлiктi? ?йлесiмiн са?тап, ша?ыра?ты? берiктiгiн ?амтамасыз ету. ?йелдi? ж?регiн жаралау?а жол бермей, керiсiнше, оны? жа?сы ?асиеттерiн ба?алау, ?рбiр ?адамын ?ам?орлы?пен ?олдау – б?л на?ыз ер азаматты? абыройлы iсi.

?йелдi? бойында?ы кемшiлiктердi емес, жа?сы ?асиеттердi к?ру – ?лы ж?ректi? белгiсi. Пай?амбарымызды?: «М?сылман м?сылманды жек к?рмеуi тиiс. Егер оны? мiнезiнi? бiр ?ыры ?намаса, бас?а жа?ынан ризашылы? табады», – деген хадисi ер мен ?йел арасында?ы т?сiнiстiк пен мейiрiмдiлiкке ерекше ма?ына бередi.

На?ыз м?сылман ер азамат ?з ша?ыра?ыны? тынышты?ын былайша ?амтамасыз етедi:

– Ол ?йелiне сенiм артып, оны? аманатын са?тайды, ж?регiн жаралар с?з бен ?рекеттен аула? болады;

– ?йелiне айтылар сын мен ескертудi уа?ытында, орынды жеткiзiп, ?дептiлiкпен жеке ??гiмелеседi;

– ?йелiнi? туыстарына ??рмет к?рсетiп, оны? к??iлiне ?аяу салудан са?танады;

– Ата-анасына деген ??рметiн биiк ?стап, оларды? ризашылы?ына ?мтылады.

Осындай ?а?идаттарды ?стан?ан ша?ыра?ты? негiзi мыз?ымайды. Ондай отбасыдан имандылы??а толы ?рпа? ?сiп, iзгiлiк жолын жал?айтын асыл м?ра ?алдырады. Ер азаматты? ж?регi махаббат пен ?дiлдiкке толы бол?анда ?ана, оны? отбасы рухани т?тасты? пен шынайы с?йiспеншiлiктi? мекенi болады.

Б?л – бiздi? хал?ымызды? тере? болмысы, ?рпа??а ?сиет етер аманаты.

М?сылман – отбасыны? ?ам?оршысы

Алланы? с?зi – м??гiлiк шынды?, адамзатты? ж?регiн тербетiп, сана биiгiне жетелейдi. Ниса с?ресiнi? ?асиеттi аяттары бiзге ?мiрдi? ?лы за?дарын т?сiндiрiп, ер адамны? отбасы алдында?ы мiндеттерiн тере? ??тырады: «Ер кiсiлер ?йелдердi? ?ам?оршылары, ?йткенi Алла оларды? бiр-бiрiнен арты? екендiгiн жаратты ж?не олар ?здерiнi? мал-м?лкiнен (?йелдердi? ?ажеттiлiктерiне) ж?мсайды». Б?л аятта отбасы иесi болу ер адамны? тек к?ш-?уатымен емес, ж?рек жылуымен, а?ыл-парасатымен ?лшенетiн ?лы жауапкершiлiк екенi баяндал?ан.

Исламны? отбасы?а ?оятын талаптары – ер азаматты? рухани биiктеуiне, адамгершiлiк шы?ына к?терiлуiне жол ашады. Пай?амбарымыз, о?ан Алланы? игiлiгi мен с?лемi болсын, хадистерiнде: «?ркiм ?з ?арама?ында?ы адамдар?а жауапты» деп, отбасы басшысыны? мiндетiн тере? сипаттайды. Ер адамны? парызы – ша?ыра?ын ж?й ?ана к?теру емес, оны махаббат пен мейiрiмнi?, иманны? берiк т??ырына айналдыру.

?йел – н?зiк г?л, оны? ж?пар иiсi мен с?лулы?ы ер азаматты? ?ам?ор ?олында ?ана жайнайды. Отбасыны? тiрегi болу – б?л тек т?рмысты? ?ам-харакетпен шектелмейтiн, рухани т?рбие мен иман д?нiн себудi талап ететiн асыл борыш. Ер азаматты? даналы?ы – ?йелiн аялап, оны? н?зiктiгiн ?ор?ап, рухани ?суiне м?мкiндiк жасауда.

Алланы? разылы?ы ?шiн е?бектену, балаларына т?рбие берiп, оларды? ж?регiне имандылы?ты? с?улесiн ?ялату – б?л ер адамны? асыл ?асиеттерiнi? к?рiнiсi. Оны? ж?регiндегi сенiм мен жiгер отбасыны? ?р м?шесiне мейiрiм шуа?ын т?гедi.

На?ыз м?сылман ер азамат ?з орнын ай?ын т?сiнiп, ша?ыра?ын шатты? пен берекеге толтырады. Ол отбасыны? рухани ?стазы бола отырып, адал е?бекпен с?йiспеншiлiктi? биiк шы?ына жетедi. Б?л жолда?ы ?рбiр ?адамы, ?рбiр iсi Алла жолында?ы ?ызметпен те?деседi. Отбасыны? тынышты?ы мен ?рпа?ыны? ба?ытын ?амтамасыз етуге деген талпыныс – б?л на?ыз ер азаматты? т?л?алы? кемелдiгiнi? белгiсi.

Осылайша, Алланы? жолын ?стан?ан ша?ыра? рухани т?тасты?ты? ?лгiсiне айналады. М?ндай отбасыдан болаша?ты? iзгiлiгi мен адалды?ын алып ж?ретiн ?рпа? ?сiп шы?ады. Ер адамны? шынайы ??ндылы?ы – оны? отбасы алдында?ы жауапкершiлiгi мен махаббатында. М?ны тере? т?сiнiп, осы ?асиеттердi бойына сi?iрген ?рбiр ер азамат ?мiрдi? биiк шы?ына к?терiледi.

Ер азамат – отбасыны? рухани т??ыры, оны? берекесi мен тынышты?ыны? са?шысы. Ол ?зiнi? ?ажырлы е?бегiмен, а?ыл-ойымен отбасыны? шыра?ын с?ндiрмей, ?асиеттi отын м??гiлiкке жа?а бiлу ар?ылы Алла алдында?ы ?лы мiндетiн ат?арады. М?ндай биiк жауапкершiлiктi тере? т?сiнiп, шынайы ?мiрде ж?зеге асыру – ?рбiр м?сылманны? ?мiрлiк ба?ыты мен м?ртебесi. Б?л ?лы борышты ат?ар?ан ер адамны? есiмi мен iсi келер ?рпа?ты? жадында ?алады, оны? адамгершiлiк м?расы ?за? уа?ыт?а са?талады.

Ислам дiнi адамды тек жеке ба?ыты ?шiн емес, б?кiл ?о?амны? г?лденуi мен игiлiгi ?шiн жауапты екенiн ??тырады. ?мiр – б?л ?здiксiз iзденiс, ?зiне жа?алы? ашып, ?о?ам?а пайда ?келу ар?ылы ?зiн-?зi жетiлдiрудi? жолы. М?сылман ?шiн е? ?лкен мiндет – тек жеке ы??айлылы? емес, б?кiл ?ауымны? игiлiгiне ?ызмет ету. Исламда?ы м?сылманны? мiндетi – ?з iсiне iзгiлiк пен адамгершiлiк ?асиеттерiн сi?iру, адамзат?а пайда ?келу жолында аянбай е?бек ету.

Исламда?ы жауапкершiлiк ??ымы тек дiни т?р?ыда ?ана шектелмейдi. Ол ?о?амны? барлы? саласында, экономикадан бастап рухани ?мiрге дейiн ке?iнен таралады. ?рбiр м?сылман ?з отбасын, жа?ын ортасын, ?о?амны? ?л-ау?атын ойлап, игi iстер жасау?а, ?айырымдылы?пен айналысу?а, бiлiм алу?а ж?не ?зiн-?зi жетiлдiруге мiндеттi.

Алланы? ?алауымен, м?сылман ?з iс-?рекеттерiне жауапты екенiн сезiнiп, ?рбiр жаса?ан ?рекетiнi? а?ыретте сауап?а немесе жаза?а ?келетiнiн т?сiнедi. Сонды?тан, м?сылман ?рбiр ?адамын ойланып, жа?сылы??а ?мтылып, ?зiн-?зi жа?сарту?а тырысады.

?орытындылай келе, Ислам дiнi адамды тек дiни мiндеттермен шектемейдi, ол ?о?амны? барлы? саласында белсендi болу?а ша?ырады. Б?л адамды ?зiне, ?о?ам?а ж?не адамзат?а пайдалы азамат болу?а ынталандырады. ?рбiр м?сылман ?з iс-?рекетiнде тек Алланы? разылы?ына жетудi ма?сат етсе, оны? ?мiрi ?рi ба?ытты, ?рi ?о?ам ?шiн пайдалы болады.

Ислам дiнi ер мен ?йелдi? ?арым-?атынасына ерекше м?н берiп, оларды? бiр-бiрiне деген жауапкершiлiгiн ай?ындап к?рсетедi. Ер азаматты? отбасы алдында?ы мiндетi мен жауапкершiлiгi тере? философиялы? ма?ына?а ие. Ол ?йелiне ?ам?орлы? жасап, оны? ж?регiне тынышты? сыйлап, ба?ыт-ба?дар беруi керек. ?йел болса, ?з кезегiнде, к?йеуiне деген ??рмет пен с?йiспеншiлiк ар?ылы отбасыны? ?йлесiмдiлiгi мен ба?ытты болуын ?амтамасыз етуге ?мтылады.

Пай?амбарымыз, о?ан Алланы? игiлiгi мен с?лемi болсын, ?йел мен ердi? бiр-бiрiне деген ?арым-?атынасын реттеуде ерекше даналы? таныт?ан. Ол ?йелдi? к?йеуiнi? р??сатынсыз белгiлi бiр iстердi ат?ара алмайтынын айт?ан, алайда б?л ереже ?йелдi? еркiндiгiн шектеу ма?сатында емес, отбасыны? тынышты?ы мен ?йлесiмдiлiгiн са?тау ?шiн бекiтiлген. ?рбiр ?адам, ?рбiр iс-?рекет отбасы м?шелерiнi? ?зара т?сiнiстiгi мен бiрлiгiне негiзделуi тиiс.

Ер адамны? ?йелiне деген жауапкершiлiгi тек ?ана материалды? жа?дайды ?амтамасыз етумен шектелмейдi. Ол ?йелiнi? рухани дамуына, дiни бiлiмiн арттыру?а, имандылы?ын ны?айту?а бар к?шiн салуы тиiс. М?сылман ер адам ?зiнi? жолдасын д?рыс ба?ыттап, о?ан н?зiк т?сiнiктеме берiп, ??дай жолында д?рыс жолды к?рсетуi керек. Б?л ердi? на?ыз ерлiгi, оны? рухани кемелденуiнi? белгiсi. Исламда?ы на?ыз ерлiк – б?л к?ш к?рсету емес, керiсiнше, мейiрiмдiлiк, сабырлылы? ж?не ке?пейiлдiлiк.

?мiрде ер адамны? шынайы ерлiгi мен к?ш-?уаты оны? ?йелiне деген ??рметi мен махаббатынан к?рiнедi. Отбасында бейбiтшiлiк пен с?йiспеншiлiк орнату, ?йелiнi? ж?регiне тынышты? сыйлау, оны ?олдау ар?ылы ер азамат отбасында ба?ыт пен ?йлесiмдiлiкке жол ашады. М?ндай ?йлесiмдiлiк – ?о?амны? негiзi, ?рбiр ша?ыра?ты? тiрегi, адамгершiлiктi? е? асыл белгiсi.

?йелдердi? ?асиеттерi мен ?ызметтерi

С?йiктi Пай?амбарымыз М?хаммедтi?, о?ан Алланы? игiлiгi мен с?лемi болсын, ?мiрi – адамзатты? жанына ?мiт пен шабыт сыйла?ан, ж?ректерiн н?рландыр?ан ?асиеттi жол. Оны? ?рбiр с?зi, ?рбiр iсi – адам?а ба?ыт-ба?дар, ?мiрге м?н берiп, рухани кемелдiлiкке ?мтылу?а ша?ырады. Оны? ?йелдерге ?атысты айт?ан хадистерi тек жанашырлы? пен мейiрiмнi? белгiсi ?ана емес, сонымен ?атар отбасыны? берекесi мен тынышты?ын са?тау ?шiн керектi адами ?асиеттердi насихаттайды. Пай?амбарымыз, о?ан Алланы? игiлiгi мен с?лемi болсын, былай деген: «?йелдердi? е? жа?сысы – сымбатты, к?п балалы ж?не ?алы?малды к?п талап етпейтiндер». Б?л с?здер ?йелдi? сырт?ы с?лулы?ынан б?лек, оны? iшкi жан д?ниесiнi? байлы?ы мен отбасы алдында?ы жауапкершiлiгiн арда?тау?а ша?ырады.

Сахабаларды? iшiндегi е? ?лы т?л?аларды? бiрi, Омар, Алла о?ан разы болсын, ?з с?здерiнде ?йелдердi? зиянынан са?тануды ж?не та?дауда абай болуды ?сиет еткен едi: «Алладан ?йелдердi? зиянынан са?тануды тiле?дер ж?не оларды та?дауда абай болы?дар». Б?л с?здер ер азаматты? отбасы ??руда?ы жауапкершiлiгiн, оны? тек сырт?ы к?рiнiсiне емес, ?йелдi? рухани ?лемiне де м?н беруiн талап етедi.

Ислам дiнi ?йелдi? м?нiн тек сырт?ы с?лулы?ында емес, иман мен бiлiмде, адалды? пен махаббатта к?редi. Иманды ?йел – отбасыны? тiрегi, т?рбиенi? iргетасы, ал ол ?асиеттер тек бiлiм мен т?рбие ар?ылы ?алыптасады. Исламны? бiлiм iздеудi ?рбiр м?сылман?а мiндеттеуi – осы ?лы ?а?иданы? м??гiлiк ??ндылы?ын к?рсетедi.

Пай?амбарымызды?, о?ан Алланы? игiлiгi мен с?лемi болсын, Ми?раж т?нi к?рген к?рiнiстерi ж?ректi елжiретiп, сананы оятады. Ол сол т?нi ?мбетiнi? ?йелдерi ?шiн к??iлiн м?? мен ала??а толтырып, оларды? азабын ?з ж?регiнде сезiндi. Оны? ж?зiнен ?рдайым жар?ырап т?ратын мейiрiм мен жар?ын шуа?ын м?? бас?ан с?тi, Пай?амбарымызды? ?мбетiне деген шексiз махаббатымен ?ам?орлы?ын паш етедi. Б?л к?рiнiс оны? адамзат?а деген тере? сезiмiн, оларды? ?р?айсысына деген ?ам?орлы?ын ж?не рухани байлы?ын т?сiнуге ша?ырады.

Пай?амбарымызды? ?мiрi мен оны? айт?ан с?здерi – адамзат?а жол к?рсетушi шыра?. Исламда?ы ?йелдi? орны мен ?адiрi, отбасыны? ба?ытты болуы ?шiн ?рбiр ер мен ?йелдi? ?зара ??рметi мен адалды?ы ?ажеттiлiгiн тере? сезiнуге ?гiттейдi.

Фатима мен ?ли, Алла олар?а разы болсын, оны? м??лы ж?зiн к?рiп, жандары сыздап:

– Уа, Алланы? елшiсi! Сiздi осынша ауыр к?йге сал?ан не н?рсе? – деп с?рады.

Сонда Пай?амбарымыз, о?ан Алланы? игiлiгi мен с?лемi болсын, м??лы ?нмен:

– Ми?раж т?нiнде мен Алла Та?аланы? ?йелдердi? он сегiз т?рлi азап?а т?сетiнiн к?рсеткенiн к?рдiм. Олар менi? ?мбетiмнен екенiн ойла?ан сайын, ж?регiмнi? ауыртпалы?ы еселене т?седi, – деп жауап бердi.

Б?л с?здер оны? ?йелдерге деген жанашырлы?ы мен ?ам?орлы?ыны? тере?дiгiн бейнелейдi. Пай?амбарымызды? к??iлi ?з ?мбетiнi? та?дырына шексiз ала?дап, ауыр?ан ж?ректерге ем iздеуден шаршамады. Оны? жан шуа?ы ?р адамды иманны? жары?ына жетелеп, рухани кемелдiкке ?мтылу?а ша?ырды. Оны? мейiрiм мен махаббат?а толы м??ды ?нi – адамзат баласына Алла Та?аланы? хикметiне бойлап, ж?ректерiн тазарту керектiгiн ?йреткен ?н.

Б?гiнде бiз, оны? ?мбетiмiз, Пай?амбарымызды?, о?ан Алланы? игiлiгi мен с?лемi болсын, айт?ан ?рбiр с?зiнен т?лiм алып, ?з жан д?ниемiздi, ?мiрiмiздi жа?сылы??а ба?ыттау?а мiндеттiмiз. Оны? с?здерi – иман н?рыны? с?улесi, ал оны? ?мiрi – адамзатты? шынайы ба?ыт?а апарар жолы.

С?йiктi Пай?амбарымызды?, о?ан Алланы? игiлiгi мен с?лемi болсын, ж?ректен шы??ан сол с?здерi – м?сылман ?йелдердi? болаша?ын жар?ыратып, рухын с?улелендiрген шамшыра? iспеттi. ?йел – отбасыны? тiрегi, ?о?амны? ж?регi. Оны? имандылы?ы мен iзгiлiгi – б?тiн бiр ?лтты? та?дырын ай?ындайтын аса ма?ызды негiз. Ал ?йелдi? адасуы, жаманды??а бой алдыруы – жеке басына ?ана емес, б?кiл ?о?ам?а т?нген ?ауiп.

Фатима анамыз, Алла о?ан разы болсын, уайым?а толы ж?рекпен:

– Я, Алланы? Елшiсi! Сiз к?рген сол с?мды?тарды бiзге егжей-тегжейлi айтып берi?iзшi, – деп с?рады.

Пай?амбарымыз, о?ан Алланы? игiлiгi мен с?лемi болсын, к?з жасын тежей алмай, ?асiретке толы дауыспен былай дедi: «Мен ?йелдердi? азап?а т?скен с?мды? к?рiнiстерiн к?рдiм. Бiрi ?з тiлiнi? кесiрiнен, бiрi кеудесiнi? жала?ашты?ынан, ендi бiрi ая?тарыны? ашы?ты?ынан азап шегiп жатты. Кейбiрiнi? денесiн жыландар мен шаяндар ша?ып, ?инап жат?анын, бас?аларыны? ?з еттерiн ж?лмалап, от?а ?а?талып жат?анын к?рдiм. Та?ы бiреулерi оттан жасал?ан ?айшымен еттерiн кесiп, ?ара к?йеге айнал?ан ж?зiмен ?ай?ыдан е?iреп т?рды. Ал кейбiр ?йелдер жануарлар?а ??сап, адамды? бейнесiн жо?алт?ан едi. М?ны? б?рiн к?ру – мен ?шiн жан т?ршiгерлiк азап болды».

Оны? ?нiндегi тере? ?ай?ы ?мбетiнi? ?йелдерiне деген ала?даушылы?тан туында?ан едi. С?йiктi Пай?амбарымызды?, о?ан Алланы? игiлiгi мен с?лемi болсын, айт?ан с?здерi ?р м?сылман ?йелге ?мiрлiк саба? болу?а тиiс:

– ?йелдер, са?таны?ыздар! Т?убе етудi ?мытпа?ыздар! Иманды к?шейтi?iздер, ?з абыройлары?ыз бен Алланы? алдында?ы жауапкершiлiктi ?астерле?iздер.

Оны? б?л ?сиеттерi – ?йелдi? м?ртебесiн аспандатып, дiнiмiздi? а?и?атымен тере? байланыстыр?ан рухани н?с?аулы?, ал оны? ж?регiндегi ала? – ?рбiр жанны? ??т?арылуын ?ала?ан шексiз мейiрiмнi? к?рiнiсi.

Фатима анамыз, Алла о?ан разы болсын, ала?дай тол?ы?ан ж?регiмен:

– О, Алланы? Елшiсi! Б?л ?йелдер не ?шiн осындай ауыр азап?а душар болып жатыр? – деп с?рады.

С?йiктi Пай?амбарымыз, о?ан Алланы? игiлiгi мен с?лемi болсын, ?амы?ып:

– О, Фатима! Шашынан асыл?ан ?йел – ?з ?ятты жерлерiн жасырма?ан ?йел. Тiлiнен асыл?ан ?йел – адамдарды? ж?регiне жара сал?ан, с?здерiмен ауырт?ан ?йел (…)! – деп жауап бердi.

?бу Бакр, Алла о?ан разы болсын, жеткiзген бiр хадисте Пай?амбарымыз, о?ан Алланы? игiлiгi мен с?лемi болсын, айтты:

– Кез келген ?йел к?йеуiне жа?ымсыз с?здер айтса, ол Алланы?, перiштелердi? ж?не барлы? жаратылысты? ?ар?ысына ?шырайды, – деп ескерткен.