Трыкутнiк караля

Панурыш падышоy да аднаго з падсвечнiкаy i, выдраyшы свечку, зрабiy некалькi крокаy у бок невялiкага столiка, на якiм стаяy залачоны кандэлябр. Ён запалiy кожную з трох свечак кандэлябра ад свечкi, якую трымаy у руках, а затым вярнуy яе на месца. Падсунуyшы крэсла да стала i з павагай схiлiyшыся, ён даy зразумець каралю, што той можа заняць сваё месца i прыступiць да лiста.

– Гэтыя чарнiла добра падыдуць для пергамента, – сказаy Якаy, дастаючы з-за пазухi невялiкую бутэлечку з шчыльна прычыненай вечкай. – Зрабiце ласку ды скарыстайцеся маiм пяром, Ваша Вялiкасць, – дадаy ён, дастаючы маленькае чорнае пёрышка.

Пяро гэта чамусьцi зрабiла асаблiвае yражанне на Панятоyскага.

– Гэта як быццам варонiна? – спытаy кароль усмiхаючыся.

– Так, Ваша Вялiкасць.

Панятоyскi сеy за стол, на якiм яго госць расклаy прыналежнасцi для пiсання, дадаyшы звычайны аркуш паперы з тэкстам.

– Проста перапiшыце тэкст на пергамент, Ваша Вялiкасць, сказаy Панурыш.

– Не так даyно я як раз практыкаваyся y калiграфii, – адказаy яму кароль.

Пакуль былы правiцель аднай з найбуйнейшых дзяржаy Еyропы перапiсваy тэкст з лiстка на пергамент, Якаy Панурыш у поyным маyчаннi застыy побач з каралём. Ён быy настолькi нярухомы, што здаваyся не жывым чалавекам, а мармуровай статуяй. Панурыш уважлiва сачыy за пяром у руцэ Станiслава Аyгуста. Не кожнаму даводзiлася бачыць караля асабiста перапiсваючага тэкст з паперы на пергамент. Чорнае пяро паскрыпвала i пакiдала лiтары, якiя складвалiся y словы.

Нарэшце кароль скончыy i, пакiнуyшы пяро y чарнiлiцы, падняy галаву на свайго госця.

– У Вашай Вялiкасцi выдатна атрымалася, – сказаy Панурыш, злёгку пакланiyшыся. – Цi гатова месца для дару?

– Так, – адказаy Панятоyскi, – яно там, – ён махнуy рукой у бок адной з дзвярэй залы.

Устаyшы з-за стала, ён накiраваyся да яе. Кароль адчынiy дзверы, з-за якiх быy бачны выхад у будынак каплiцы злучанай з авальнай заляй калiдорам.

– Нам трэба дзейнiчаць хутка, – сказаy кароль.

Панурыш i Панятоyскi прайшлi y далёкi канец памяшкання, там вiдочны быy маленькi столiк. Ссунуyшы яго yласнымi рукамi, кароль прыyзняy дошку, на якой стол стаяy, i вачам яго адкрылася глыбокая яма. На дне ямы ляжаy драyляны куфар, без якiх-небудзь упрыгожванняy.

– Усё так, як павiнна быць. Тут i варта пакiнуць дар. Трэба будзе распарадзiцца, каб слугi схавалi yсе сляды, старанна заладзiлi падлогу. У вас жа яшчэ ёсць некалькi давераных слуг, Ваша Вялiкасць?

– Так, яшчэ ёсць.

Суразмоyцы вярнулiся y авальную залу. За дзвярыма пачулася руская гаворка i бразганне шпор.

– Канвой… – прамовiy Станiслаy Аyгуст, ды сумна паглядзеy у вакно.

Кароль памарудзiy у нерашучасцi яшчэ iмгненне, а затым павярнуyся да Панурыша, якi стаяy за два крокi.

– Тыя, хто павiнны ведаць – будуць, у тым лiку нейкiя габрэi? – спытаy кароль.

– Так.

– І апошняе, што вы павiнны сказаць мне. Я прасiy iмператрыцу за свой народ, я не магу забыць свой абавязак перад iм. Я ведаю, што вам адкрыта будучыня краiны, i мая будучыня таксама. Дык вось, адкажыце мне, я хачу ведаць: што будзе з маёй радзiмай? – кароль гаварыy усё хутчэй. – I яшчэ адно: я памру y Пецярбургу?

Панурыш паглядзеy на караля ва yпор. Яго погляд быy непранiкальны. Ён склаy далонi разам. Здавалася, зараз ён пачне yгаворваць караля не прасiць адказаць на гэтыя пытаннi. Бледны твар Панятоyскага быy зусiм не падобны зараз на твар некалi магутнага манарха. Перад Якавам быy просьбiт. Развядучы далонi y бакi, Панурыш сказаy толькi два словы:

– Яна адродзiцца, – а затым дадаy. – Так, у Пецярбургу.

Кароль збялеy яшчэ больш i некалькi iмгненняy толькi варушыy сухiмi вуснамi. Ён закрыy вушы рукамi, як чалавек аглушаны выбухам, але хутка авалодаyшы сабою, пiльна паглядзеy на госця.

– Але ж вы сказалi, што я вярнуся y Воyчын!

– Так вернецеся, але yжо пасля гэтага… – Панурыш памаyчаy i скончыy, – жыцця.

Глава 5. Прыгоды з ранiцы

Прафесар Лiтвакас расплюшчыy вочы. Ён пражываy у не самым старым раёне Вiльнi, але yсё ж старадаyнiх асабнякоy, якiм хутка павiнна было споyнiцца сто гадоy, там было дастаткова. Многiя заможныя людзi yжо не першы год скуплялi маёмасць па суседству з прафесарам фiласофii. Называyся гэты раён – Жвярынас.

Лiтвакас вельмi любiy свой раён i свой стары драyляны дом, пакрыты выдатным чарапiчным дахам. У гэтым доме y яго была вялiкая спальня i вузкi спартанскi ложак, з якога ён i падняyся ранiцай. Выгляд яго выдаваy бяссонную ноч. На яго прыложкавай тумбачцы ляжала кнiга Эдгара По раскрытая на вершы «Сон у сне». Спехам памыyшыся, Лiтвакас хутка перакусiy тым, што засталося ад вячэры i, накiнуyшы палiто, выбег з хаты. Сёння ён не збiраyся чытаць лекцыi. Скокнуyшы y свой навюткi дарагi седан, чорнага колеру, прафесар завёy рухавiк i праз кароткi адрэзак часу быy ужо за горадам, дзе дазволiy сабе развiць неабыякую хуткасць – сто восемдзесят кiламетраy на гадзiну. Лiтвакас любiy хуткасць, акрамя таго ён спяшаyся. Яго седан, паблiскваючы на сонцы, ляцеy па трасе y бок Беларусi.

Праскочыyшы мяжу адносна хутка, Лiтвакас працягваy цiснуць на газ i неyзабаве yбачыy, што наперадзе замаячыла Гародня. Менавiта туды спяшаyся лiтоyскi прафесар.

Прыпаркаваyшыся y цэнтры, Лiтвакас пастукаy пальцамi па рулi, злёгку паскроб яго прыемную навобмацак скураную паверхню, i дастаy з унутранай кiшэнi пiнжака свой тэлефон. Прабегшыся па сэнсарных клавiшах, ён паднёс трубку да вуха.

– Алё, – сказаy у трубцы прыемны, малады жаночы голас.

– Вiкторыя, гэта Лiтвакас.

– Вы, прафесар? – голас дзяyчыны гучаy здзiyлена, i як здалося Лiтвакасу, трохi стомлена.

– Я прыехаy у Гродна i мне трэба пагаварыць з вамi, Вiка.

– Вы y Гродне? – голас суразмоyнiцы Лiтвакаса стаy яшчэ больш здзiyленым.

– Так, гэта вельмi важна. Я разумею, што yсё гэта вельмi нечакана для вас. Я прама як няпрошаны госць у разгар чаявання. Проста зразумейце, што гэта вельмi-вельмi важна, Вiкторыя.

– О, вядома, прафесар. Я yсё цудоyна разумею i ведаю, што вы не проста так прыехалi да нас у горад. У вас ёсць важная справа, i я з задавальненнем з вамi сустрэнуся, каб вырашыць яе.

– Я ведаy, што знайду y вас разуменне, Вiкторыя. Цi можаце вы быць у тры гадзiны дня каля помнiка Элiзы Ажэшкi?

– Хвiлiначку… Так, прафесар. Давайце так i зробiм.

– Дзякуй. Да сустрэчы.

– Дзякуй вам, прафесар.

Паклаyшы трубку, Лiтвакас застыy на некалькi iмгненняy, а потым, рэзка адкрыyшы дзверы з машыны, пайшоy прагуляцца па горадзе i перакусiць да сустрэчы з дзяyчынай.

Вiка тым часам абдумвала нечаканае з'яyленне Лiтвакаса. Яна yсё яшчэ сядзела на ложку не адзеyшыся. Вiка правяла рукамi па валасах. Незвычайны яркi i цiкавы сон, прымусiy дзяyчыну задумацца пра прычыну яго з'яyлення.

– Звычайна я не бачу сноy, – сказала яна сама сабе i працягнула руку да тэлефона, якi паспела адкласцi на маленькi часопiсны столiк.

У гэты час Мечыслаy i Уладзiмiр абедалi дома y гродзенскага гiсторыка. Мечык даy прытулак свайму мiнскаму калегу, i яны yжо паспелi з ранiцы пазаймацца yнiкальнымi артэфактамi, якiя да гэтага былi знаёмыя Уладзiмiру толькi па фота i апiсанням сяброy. Уладзiмiр змог сам патрымаць у руках сярэбраную капсулу – добра вычышчаную i блiскучую.

Жонка Мечыка yвайшла на кухню, дзе размясцiлiся гiсторыкi.

– Смачна есцi, – сказала яна.