Төңкеріс. Пьесалар

Жамал. (телевизор?а к?зi т?сiп кетiп) Ас?ар, телевизорды? дыбысын ?осшы…

Ас?ар диванда жат?ан пультты алып телевизор?а дыбыс ?осады. Балет то?татылып, ?алалы? телеканалды? жа?алы?тар студиясыны? к?рiнiсi шы?ыпты. ?адуррахман с?йлеп отыр. Оны? ?стiнде «?л-хизб» партиясыны? жаса?тарыны? униформасы, денесi белбеу мен портупеялармен та?ылып таста?ан, белiнде тапаншаны? сауыты.

?абдуррахман. ?ала т?р?ындары! Менi? есiмiм – ?абдуррахман. Мен шейхпын, «?л-хизб» партиясыны? жетекшiсiмiн. Бiз жа?а ?ана ?аланы? билiгiн ?ол?а алды?. Осы са?аттан бастап ?алада т?тенше жа?дай жарияланып, комендантты? са?ат енгiзiлдi. Кешкi са?ат оннан та??ы жетiге дейiн к?шеде ж?руге тиым салынады. Осы уа?ыт аралы?ында к?шеде тек арнайы р??сат ?а?азбен ?ана ж?руге болады. Кiмде-кiм р??сатсыз к?шеге шы?са, бiздi? ?скери патруль еш?андай ескертусiз аба?ты?а ?амайды, ал ?арсылы? бiлдiргендер сол жерде о??а ?шады.

Осы са?аттан бастап ?алада ислами автономия жарияланады. Автономия болаша?та ислами мемлекеттi?, одан ?рi – ?лы халифатты? iргетасын ?алама?шы. Б?рын?ы за?дар осы к?ннен бастап ?з к?шiн жо?алтты, бiз ендi шари?ат за?ымен ?мiр с?ремiз. Сонды?тан, кiмде-кiм ?зiн м?сылманмын деп санамаса, м?селен орыс ж?не орыс тiлдес ?лттарды? ?кiлдерi, исламнан бас?а дiн ?кiлдерi, м?селен христиандар, бiздi? ислами автономиямыздан, я?ни бiздi? ?аламыздан алыстатылады. Ол ?шiн осы атал?ан топтар?а жататын т?р?ындар ?здерiнi? е? ?ымбат заттарын, а?шалары мен ??жаттарын алып орталы? стадионда жиналуы тиiс. Олар арнайы к?лiкпен обылыс орталы?ына жеткiзiледi.

?ала т?р?ындары! Естерi?iзде болсын – бiз ешкiмдi ?аладан ?уып отыр?ан жо?пыз! Егер кiмде-кiм ислам дiнiн ?абылдап бiздi? автономиямызды? м?шесi бол?ысы келсе – мархабат! Ондай адамды, ?андай ?лт ?кiлi болмасын, бiз ??ша?ымызды жайып ?атарымыз?а ?абылдаймыз. Ал ?алада ?алып м?сылман боламын деген адам б?гiннен бастап шари?ат за?ымен ?мiр с?ретiн болады. Я?ни, бес мезгiл намаз о?итын болады, ?ятты жерлерiн жабатын киiм киетiн болады. М?сылманша киiм тiгу ?аланы? б?кiл тiгiн ательелерi мен тiгiн фабрикасында ?йымдастырылады. Бiрiншi киiм тегiн тiгiледi, ал келешекте ?ркiм ?зiне ?на?ан матадан, ?на?ан фасонды киiм тiктiрiп алады. М?сылманша киiнуге бiр к?н мерзiм берiледi, бiр к?ннен кейiн кiмде-кiм м?сылман адам?а с?йкес киiнбей к?шеге шы?са шари?ат сотыны? ?кiмi бойынша жазаланады. Осы к?ннен бастап орталы? мешiтте, вокзал намазханасында, ж?не мектептердi? негiзiнде ?йымдастырыл?ан медреселерде намаз ?йрену курстары ашылады. Намаз о?у бiле ме, бiлмей ме – ?аланы? ?р т?р?ыны азан ша?ырылысымен мешiтке, немесе жа?ын арада?ы мектеп-медереселерге намаз?а баруы шарт. Намаз?а бармай ?ал?ан ер адамдар ?йлерiнен к?штеп шы?арылады, бiра?, менi? ойымша, ондайлар бiздi? ?атарымыздан табыла да ?оймас.

Б?л ?ыс?аша хабарландыру. Толы? ?ндеу ?р ?йдi? кiреберiсiне, к?шедегi хабарландыру тумбаларына, ?алада шы?атын газеттердi? беттерiнде жарияланады. Ал, ?зiрше хош сау болы?ыздар! Алла?? Акбар!

Телевизорды? экранында ислам дiнiне с?йкес сурет пайда болады да ??ран о?ыла бастайды.

Жамал. (пультпен телевизорды с?ндiредi де Ас?ар?а б?рылады) Б?л не? М?ны ?алай т?сiнуге болады?

Ас?ар. (телевизордан к?зiн айырмай басын шай?айды) ?-?й, ?абдуррахман, ?абдуррахман! Б?кiл шаруаны б?лдiрдi? ?ой!

Жамал. Ендi не iстемекпiз?

Ас?ар. (есiкке бетейдi) ?абдуррахман?а барамын. Б?л б?лiктi то?тату керек.

Жамал. Ас?ар!

Ас?ар. Не?

Жамал. Барма. Ол сенi ты?дамайды… ол ендi ешкiмдi ты?дамайды. Ол тым ?атты кеттi… к?рмейсi? бе не болып жат?анын? Одан да отыр, а?ылдасайы?. Бiз не iстеймiз, соны аны?тап алайы?.

Ас?ар. Бiз? Сен ненi айтып отырсы?? Ма?ан ?абдуррахманмен жолы?ып б?лiктi то?тату керек.

Жамал. Сен о?ан ендi еште?е iстей алмайсы?. Сен ?лi т?сiнбедi? бе – ол сенi алдап со?ты. Менi? ойымша, бiзге кету керек. Б?гiн кету керек – ерте? кеш ?аламыз.

Ас?ар. Кету керек? ?айда?

Жамал. Бiлмеймiн. Е? ?уелi, жолдарды жауып тастамай т?р?анда, ?аладан шы?ып кету керек. Ал сосын табармыз ?айда баруды… м?селен, бiздi? ауыл?а барайы?. Бiр-екi апта ?кейдi? ?йiнде бола т?рармыз, м?мкiн, о?ан дейiн б?л б?лiк те басылар. ?кiмет, президент ж?й ?арап отырмас.

Ас?ар. Жо?, Жамал, болмайды. Д?л ?азiр мен еш?айда кете алмаймын. ?алай мен халы?ты, жама?атты тастап ?ашып кетпекпiн? Мен оларды? имамы емеспiн бе! Ж?не ?ашатындай бiзге ?ауiп т?нiп т?р?ан жо?. Д?л бiздi? отбасымыз?а ?ауiп т?нiп т?р?ан жо?.

Жамал. Оны ?айдан бiлесi??! Мына б?лiкшiлерден не хайыр к?туге болады? Ерте? менi, не ?ызы?ды п?ренже кимедi? деп д?реге жы?са не iстейсi??

Ас?ар. Ендi киiнi?дер адам сия?ты! Ешкiм «п?ренже ки» деп т?р?ан жо?, хиджап, кимешек, ?зын етек к?йлек, бастары?а жаулы? киi?дер! Неше жыл мен са?ан ?а?сап келемiн – сенi? мына киiм кисi?мен менi? к?зiмдi ш??ып бiттi ?ой а?са?алдар! Ана ?ыз да кисiн хиджап, б?л киiм м?селесi ж?нiнде мен ?абдуррахманды ж?з пайыз ?олдаймын. ?йткенi ?азiр м?сылмандар?а бiздi? к?шелермен ж?руге болмайды – б?кiл ?ыз-келiншек жала?аш ж?р. ?здерi?дi м?сылманмын деп санаса?дар, м?сылман?а т?н киiм киi?дер, намаз?а жы?ылы?дар – ?абдуррахманны? б?л талаптары орынды. Б?л оны? да талабы емес – б?л Алланы? талаптары. Менi? тек шейхпен келiсе алмайтыным – бас?а ?лттар мен бас?а дiн ?станушылар?а «?аладан кетесi?дер» дегенi. Ж?не бiрт?тас мемлекетiмiздi б?лшектеп автономия ??рамын дегенi – б?л ?те ?ауiптi авантюра. Президент еш?ашан о?ан келiсiм бермейдi. М?ны? б?рi ?лкен ?ант?гiске апарып со?ады.

Осы мезетте телефон шыр етедi. Ас?ар аппарат?а жетiп барып т?т?аны к?тередi.

Ас?ар. Алло, б?л кiм?

?абдуррахманны?дауысы. Ассаламу ?алайк?м! Мен ?ой, ?абдуррахман. Асеке, сiз тезiрек «А? ?йге» жетi?iз, менi? ж?мыс орыным ендi сонда, б?рын?ы ?кiмнi? кабинетiнде. Шари?ат сотын ?йымдастыру керек. Сол м?селе ж?нiнде а?ылдасайы?.

Ас?ар. ?абдуррахман! Б?л не?! Б?л на?ыз авантюра ?ой! Ж?не ?те ?ауiптi авантюра. Бiз б?лай келiспеген едiк… (Жамал к?йеуiнi? жанына келiп ??гiмеге ??ла?ын тосады)

?абдуррахман. Асеке, екеумiздi? арамызда еш?андай келiсiм бол?ан жо?.

Ас?ар. Сiз менi алдап со?ты?ыз! Сiз т??керiстi ж?зеге асырып отырсыз, ал мен м?лдем бейхабар отырмын. Б?л ?алай? Партияны? минимум-жоспарында еш?андай т??керiс ж?нiнде, еш?андай автономия ж?нiнде бiрде-бiр с?з жо? едi ?ой. Кеше ?ана ?ткен жиналыста б?л с?ра? к?н т?ртiбiне…

?абдуррахман. (с?зiн б?лiп жiберiп ?атал ?нмен) Имам! Сiз ?лi бiздi? партиямызды? м?шесi емессiз. Менен жауап талап ететiн сiздi? еш?андай ???ы?ы?ыз жо?. Т??керiс – партияны? iшкi iсi.

Ас?ар. ?ателесесiз, шейх! Б?л с?мды?, б?л авантюра – бiздi? ?аламызды? т?р?ындарына, б?кiл республикамызды? хал?ына тiкелей ?атысы бар. Мен сiздi д?л осындай авантюризмге баратын а?ыма? деп санамап едiм.

?абдуррахман. Б?л а?ыма?ты? емес. Авантюризм де емес. Б?л…

Ас?ар. Ендi не? Сiз сонда не – ?кiмет басшылары, президент сiздi? мына за?сыз ?рекеттерi?iзге жайбыра?ат ?арап отырады дейсiз бе? Сiздi? жариялап отыр?ан автономия?ыз?а келiсiм бередi деп ойлайсыз ба? Менде еш?андай а?парат жо?, сонда да – м?мкiн д?л ?азiр бiздi? ?ала?а ?арай ?скери б?лiмшелер аттанып жат?ан болар. ?ара да т?ры?ыз – б?гiн-ерте? бiздi? ?ала ?оршау?а алынады. Содан кейiн сiздi? алды?ыз?а президенттi? ультиматумы тарс етiп т?спесе ма?ан келi?iз.

?абдуррахман. (?ар?ылдап к?ледi) То?тай т?ры?ыз, Асеке! Менi а?ыма?тар санатына ?осу?а асы?па?ыз. Президент ма?ан емес, мен ?зiм оны? алдына ультиматумды тарс еткiземiн!

Ас?ар ашуланып телефон т?т?асын тастай бередi.

Ас?ар. (Жамал?а б?рылып) Мен кеттiм. ?зiмен к?збе-к?з с?йлесу керек…

Жамал. Ас?ар! Менi?ше б?л есуаспен с?йлесудi? ?зi бекер. Естiген жо?сы? ба – президентке ультиматум ?оямын дейдi.

Ас?ар. И?, оны? есi д?рыс емес. Сонда да оны бiрде?е ?ылып к?ндiру керек. ?йтпесе м?ны? б?рi ?лкен ?ант?гiске айналып кетедi.

Жамал. Ас?ар, сен оны ендi то?тата алмайсы?. М?мкiн, кеше ондай м?мкiндiк бол?ан да шы?ар. Ал б?гiн тым кеш ?алды?. Ендi сен ?зiмiздi? ?амымызды ойла. Машина?да бензин бар ма? ?лгi ?ыз ?айда ж?р? (соткасын алып ?ызына ?о?ырау шалады) Г?лн?р! Сен ?айдасы?? Ваняны? жанында? ?ай жердесi? деймiн! ?алада екенi?дi бiлiп т?рмын ?ой! ?алай ала?дамайын, ?алай ала?дамайын?! К?рмейсi? бе не болып жат?анын! Не? Са?ан ?ауiп т?нiп т?р?ан жо? деймiсi??! ?й! ??гiменi до?ар! ?йге ?айт! Кетемiз. И?, сендер келгенше жол?а алатын киiм дайындап ?оямын. Ал, тезiрек ?айт. К?шеде бай?ап ж?р, абайла. (соткасын с?ндiрiп Ас?ар?а ?арайды) Не ?ып т?рсы?? Бар, Берiктi мектептен алып кел, Г?лн?р ?азiр келедi.

Ас?ар. Жамал… Жамал, ты?дашы – мен ?аладан еш?айда кетпеймiн… мен кете алмаймын. Д?л ?азiр, бiздi? ?ала?а ?ауiп т?нiп т?р?анда, мен еш?айда кете алмаймын. ?зi? ойлашы – ?алайша мен, бас имам бола т?рып, б?рiн тастап, бас сау?алап ?ашып кетпекпiн? Жо?, мен олай iстей алмаймын. Сен де кетпейсi?… ешкiм еш?айда кетпейдi. Мен ?азiр Берiктi ?келiп тастаймын. Сонсо? ?ыз бен ?л?а ие болып ?йде отыра т?р. Менi?ше, ?за? отырмассы?дар. Б?л б?лiк к?пке созыла ?оймас. (шы?ып кетедi)

Жамал. ?й, ?айдам. Ж?регiм бiр жаманды?ты, бiр с?мды?ты сезiп т?р?ан сия?ты. Кетпей, ?алып ?ой?анымыз ?шiн ?лi ?кiнемiз бе, Алла бiледi. (соткасымен баласымен байланыс?ысы келедi, бiра? ол iсiнен еште?е шы?пайды) Алло! Алло! Алло деймiн! Т?-?, мына байланыс?а не бол?ан, бiресе бар, бiресе жо?.

Ол соткасын стол?а ?оя салып сыпыр?ыш пен ?ала? алып келiп ?йнек сыны?тарын сыпырып жинайды да балконны? iшкi есiгiн жабады. Осы кезде Берiк пен Мария кiрiп келедi. Берiктi? басы бинтпен та?улы.

Берiк. (шешесiнi? жанына ж?гiрiп келедi, Жамал оны ??ша?тай алады) Мама! Бiз не к?рдiк – бiлесi? бе?

Жамал. (баласыны? та?улы басын екi ?олымен ?стап зерттей ?арайды) Сен не? ?атты жара?аттанды? ба?

Берiк. (шешесiнi? ?олдарын басынан алып тастайды) ?! Еште?е емес! Танк г?рiлдеп бiздi? мектептi? жанына келгенде бiз терезеден ?арап т?р?анбыз, содан ол зе?бiрегiнен г?рс еткiзiп ат?анда ?йнектер к?л болып ?шты да кеттi. Сонда бiр шыныны? сыны?ы ма?дайыма тиiп кеттi.

Мария. (Жамал?а жа?ындап келiп Берiктi? иы?ына ?олын ?ояды) Жарасы тере? емес, с?л ?ана сызып ?ттi. ??дай са?тады.

Берiк. И?, ж?й тек сызып ?ттi. Еште?е емес. Мен басымды та?байын деп едiм, Мария Петровна болмады. (Мария?а ?арайды)

Жамал. Жарайды, еште?е етпес. ?йтеуiр аман-есен ?йге жеткенi?е т?убе. Ал ана ?ыз ?ашан келедi екен? Берiк, сен бар, жинал. Бiз жол ж?ремiз… Джинсы? мен бiр-екi к?йлек ал, тiс щетка? мен паста?ды рюкза?ы?а сал. (баласын б?лмесiне ?арай итермелеп жiбередi де Мария?а б?рылады) Маша, кел, отыр, шай iшiп алайы?. Мына о?и?алар ауыз кептiрдi (екеуi шай?а отырысымен ?она?ына шай ??йып берiсiмен) М?, печеньеден ал.

Мария. (шайдан бiр-екi ?рттап алып) Жо?, тама?тан ас ?тпейдi. Не iстерiмдi бiлмей отырмын. Ал сендер не – кететiн болды?дар ма?

Жамал. Ендi не iстемекпiз? Мен кеткiм келедi – бiра? Ас?ар к?нбей т?р. Ол кете алмаймын дейдi, жама?атымды тастап ?айда барамын дейдi. М?мкiн о?ан ?арамай, балаларды алып тайып отырам ба… Ал сендерге кету керек.

Мария. И?, мен де соны ойлап отырмын. Бiра?, Ваня… ол… сен еште?е бiлмейсi? бе?

Жамал. Не ж?нiнде?