Төңкеріс. Пьесалар

?абдуррахман. Неге? М?селен, мен ?з басым ?азiргi за?дарды ?дiл деп санамаймын. Алайда, сол за? менi? пiкiрiммен санаспайды. Мемлекет менi сол за?ды ?стануыма м?жб?р етiп отыр, зорлы?пен, к?шпен м?жб?р етiп отыр. Жал?ыз менi емес – мiне осында отыр?ан м?сылмандарды, та?ы да бiз сия?ты мы?да?ан адамдарды. ?ай за? болмасын – ол к?штi?, зорлы?ты? белгiсi. ?ай за? болмасын ?о?амны? бiр тобыны? бас?а топтарына к?рсетiп отыр?ан ?стемдiгi. Ал шари?атты алса?, ол адам за?ы емес, ол Алла?ты? за?ы. Алла?ты? ?стемдiгi, Алла?ты? к?шi, Алла?ты? н?с?ауы. Солай емес пе?

Ас?ар. Жо?! Алла та?ала зорлы??а ?арсы. ??ран К?рiмнi? бiрiншi аяты не дейдi? «Бисмилла?ир-Рахман ир-Рахим!» – «Мейiрiмдi, Ра?ымды Алланы? атымен!» Б?л аят ?асиеттi ??ранны? басынан ая?ына шейiн б?лен рет ?айталанады. Ал осы аятты ?айталай отырып бiз ?алай ?ана мейiрiмсiз, ра?ымсыз болма?пыз, а? (осы жерде Ас?ар ?абдуррахман?а тесiрейiп ?арайды – ол ?ндемейдi) М?селен, Алла? та?ала к?пiрлерге: «Сендер менi? дiнiмдi, за?ымды ?станасы?дар, ?стан?ылары? келмесе де ?станасы?дар, к?шпен, зорлы?пен ?стандырам» деген жо?. Керiсiнше, Кафирун с?ресiнде Ол былай деген: «Айт: ?й к?пiрлер! Сендердi? табын?андары?а табынбаймын. Сендер де менi? ??лшылы? ?ыл?аныма ??лшылы? ?ылмайсы?дар. Сендердi? дiндерi? ?здерi?е, менi? дiнiм ?зiме». ?йткенi Алла? мейiрiмдi, ра?ымды, ж?не де ол б?кiл адамдарды? м?сылман бол?анын ?аламайды. Егер ол соны ?ала?анда б?кiл адамзат бiр к?нде, бiр с?тте м?сылман болып шы?а келушi едi. М?хаммед пай?амбар да, саллалла?у ?алай?и уассалам, ?з отанында шари?ат за?ын орнатуды? алдында е? ?уелi отандастарыны? ислам дiнiн ж?ректерiмен, сана-сезiмдерiмен ?абылдауын ?амтамасыз еттi, ж?не де сол уа?ыз ?за? уа?ыт?а созылды – жиырма ?ш жыл бой?ы ?гiт-насихат н?тижесiнде ислам дiнi ?абылданды. Мiнеки, бiз де солай iстеуiмiз керек. ?уелi шари?атты, ислам дiнiн, оны? ?а?идаларын бiздi? отандастарымыз?а уа?ыздап, насихаттап, т?сiндiрiп, адамдарды т?рбиелеп, дiнiмiздi ж?ректерiмен, санасымен ?абылдауын ?амтамасыз етiп е?бектенсек, содан кейiн сол адамдар шари?ат за?ын мемлекет за?ы ретiнде ?здерi де ?абылдап алады. М?ны? б?рi бiр к?ндiк ж?мыс емес. Егер пай?амбарымыз, саллалла?у ?алай?и уассалам, Алланы? тiкелей ?олдауымен, ислам дiнiн уа?ыздауына жиырма ?ш жыл уа?ыт ж?мсаса, ал бiзге, бiздi? шектеулi ?абiлетiмiзбен, бiзге ?анша уа?ыт ?ажет? Сiздердi? алдары?ыз?а ?ой?ан ма?саттары?ыз д?рыс, тек ?ана сол ма?сат?а бiр к?нде жетемiз деп ойлама?ыздар.

?абдуррахман. Б?рбiр еш?ашан, еш за?ды б?кiл ?о?ам, б?кiл халы? жаппай ?абылда?ан емес. К?пшiлiк ?абылдаса не?айбiл. К?бiнесе ?о?амны? бiр тобы, ж?не де ша?ын, кейде е? аз тобы, сол за?ды ?абылдайды да, ?ал?ан топтарды ?абылдау?а м?жб?р етедi. Кез келген жа?а за? к?шпен, зорлы?пен орнайды. Ал сол за?дардан шари?атты? не кемшiлiгi бар? М?селен, пай?амбарымыз да, саллалла?у ?алей?и у?ссалам, кейбiр кезе?дерде ?олына ?ару алу?а м?жб?р бол?ан. Осыны бiлмеймiн дей алмассыз.

Ас?ар. Бiлемiн. Бiра? сiз бiр н?рсенi ескерi?iз – пай?амбарымыз М?хаммед, саллала?у ?алей?и у?ссалам, ?олына ?аруды еш?ашан ?з еркiмен алма?ан. Тек ?ана Алланы? тiкелей н?с?ауымен ал?ан. Ал сiзде сондай н?с?ау бар ма? (жiгiттер та?ы да к?лiп жiбередi)

?абдуррахман. (ашулана бастап жама?ат?а к?зiн алайтып ?арайды – к?лкi пыша? кескендей тыйылады) Имам! Сiз не – менi келемеждеп отырсыз ба? ?зi бiздi? ??гiмемiз айтыс?а айналып кеткенге ??сайды – сiз бiздi? жiгiттерге шари?ат за?ы ж?нiнде д?рiс беруге келiсесiз бе, ?лде бас?а ?стаз iздеуге тура келе ме? Сiз соны айты?ыз.

Ас?ар. (бiраз уа?ыт ойланып отырып, а?ыры басын к?терiп) ?рине, мен еш?ашан шари?ат ж?нiнде д?рiс беруден бас тартпаймын. Мен ?зi ?рдайым мешiтте жама?ат?а уа?ыз айтып отырамын. Сiздердi? бiздi? жама?аттан жiктелiп, о?аша д?рiс ал?андары?ыз д?рыс емес…

?абдуррахман. (с?зiн б?лiп жiберiп) Жо?! Сiз айты?ыз – бiзге, осында отыр?ан жiгiттерге шари?ат за?ы ж?нiнде д?рiс бересiз бе, жо? па? Осы с?ра??а жауап берi?iз!

Ас?ар. (к?рсiнiп алып) Жа?сы, мен сiздерге д?рiс берейiн.

?абдуррахман. Б?рекелдi! Мен сiзден бас?а жауап к?тпеп те едiм. Шынын айтайын – мен сiз ж?нiнде тек ?те жа?сы лебiз естiп ж?рмiн. ?ай м?сылманнан с?рамаса?, сiздi адал адам, на?ыз м?сылман деп сипаттайды. ?азiргi заманда кейбiр молдалар, имамдар Алла?ты? за?ын ?мытып, а?шаны? со?ына т?сiп кеткенi сiзге м?лiм болар. Ал сiз ?з ж?мысы?ыз?а адал к?рiнесiз. Сонды?тан да бiз сiздi ?зiмiздi? ?атарымызда к?ргiмiз келедi. Ж?не бiздi жатыр?ама?ыз – сiз бен бiздi? ма?сатымыз бiр.

Ас?ар. Ма?сат бiр бол?анмен, жолымыз бiр ме? Мен сiздерге д?рiс беруге келiсiм бергенде, бет ал?ан жолдары?ыздан тосып, Алланы? д?рыс, тура жолына т?сiремiн деген оймен келiсiм бердiм. Иншалла, осы ниетiм ж?зеге асып сiздер ?лi ?ателiктерi?iздi т?сiнесiздер.

?абдуррахман. Асеке! Кiмнi? ?ателесiп, кiмнi? тура жолда екенiн бiр Алла? ?ана бiледi. Солай емес пе?

Ас?ар. ?рине, солай. Сонды?тан да бiз ?рдайым Алладан бiздi тура жол?а сал?анын тiлеп сиынамыз.

??ран о?ып д??а тiлейдi. Жама?ат та ?ол жайып сол д??а?а ?осылады.

Ас?ар. И?, жаратушы ием! Бiздi? ?ателiктерiмiз бен к?н?мiздi кешiре г?р. Бiздi ?зi? н?с?а?ан тура жол?а бастай г?р. Мемлекетiмiзге тынышты?, бейбiт ?мiр н?сiб ете г?р. Би рахматика и? ?рх?м?р рахимин, Алла?? акбар!

?абдуррахман. Алла?? акбар!

Жама?ат. Алла?? акбар!

Екiншi к?рiнiс

Ас?арды? п?терiнi? iшкi к?рiнiсi. Балкон есiгi ашы?, самал жел т?рулi перделермен ойнап т?р. Сыртта ?сiп т?р?ан а?аштарды? жай?ал?ан жапыра?тары к?рiнедi, я?ни, к?н жаз. Телевизор iстеп т?р, онда Чайковскийдi? «А??улар айдыны» балетi ж?рiп жатыр. Жамал диванда отыр, бiрде?е то?ып отырып анда-санда телевизор?а к?з тастап ?ояды. Ол ?азiргi кездi? ?йелдерiндей киiнген, басында ша?ын орамал. Ас?ар кiредi.

Жамал. (iсiн ?оя салып, пульт ар?ылы телевизорды? дыбысын б?се?детедi, алайда музыка м?лдем ?шпей, анда-санда к?шейiп, б?се?деп ерлi-зайыптыларды? диалогыны? фоны болып т?рады) ?, келiп ?алды? ба? Ш?й iшесi? бе? То?тай т?р! Сенi? т?рi?е не бол?ан? ?зi? ауырып ж?ргеннен саумысы?? Кешеден берi ?аба?ы?ды ?ар басып кеткендей бiр ашылмады.

Ас?ар. (Жамалды? жанына отыра кетiп ауыр к?рсiнедi) Е-е?… Бiр м?селе мазалап т?р?аны…

Жамал. Ол нендей м?селе? (орнынан т?рып, электр ш?йнектi iске ?осады да б?лменi? ортасында т?р?ан стол?а дастархан жайып, шай?а ?зiрлеп ж?рiп с?йлеседi)

Ас?ар. (с?л ойланып отырып) Жамал, егер мен бiр за?сыз, жасырын, ??пия партияны? м?шесi болдым десем не дер едi??

Жамал. (?олында?ы бiр ыдысты салдыр еткiзiп т?сiрiп алады) Астафиралла! ?айда?ыны ?алай айтасы?! ?лде б?л ?зiлдi? бiр т?рi ме?

Ас?ар. Жо?, м?ндай н?рсемен ?зiлдеуге бола ма? Бiра? мен ол партияны? ?атарына ?лi кiрген жо?пын. Мен ?лi ойланып ж?рмiн.

Жамал. Ол ?андай партия ?зi? Ондай партия бiзде бар ма едi?

Ас?ар. Бар екен, Жамал. ?л-хизб деген партия. Соны? жетекшiсi менi партиясыны? м?шелiгiне ?туге ?гiттеп ж?р.

Жамал. Сен не дедi??

Ас?ар. Не деушi едiм? Ойланайын дедiм, сенiмен а?ылдасайын дедiм.

Жамал. Ал ол ше? Не дедi ол?

Ас?ар. «Ойланы?ыз, а?ылдасы?ыз» дедi. «Тек ?ана бiздi? ??пиямыз ашылып ?алмасын» дедi.

Жамал. Мен ?секшiл келiншек емеспiн, к?рген-естiгенiмдi елге жаятын. Ал сонда, ??пия дегенде нендей ??пиясы бар сол партияны?? ?кiметке ?арсы ма?

Ас?ар. И?… солай деуге болады.

Жамал. Алла са?тай г?р! Сонда сен… сен ?кiметке ?арсы шы?па?сы? ба?

Ас?ар. Ж-жо?. Жа?а?ы айтып отыр?ан партияны? ма?саты – бiздi? елде шари?ат за?ын орнатып, ислами мемлекетiн ??ру. Сол партияны? м?шелерi б?л ма?сат?а мемлекеттiк т??керiс н?тижесiнде жетпекшi. Ал мен о?ан ?арсымын. Мен бас?а жолдарды, бас?а т?сiлдердi к?рсетiп отырмын.

Жамал. (орынды??а отыра кетiп, ?олында?ы ыдысын стол?а ?оя салады) Бас?а жолдарды?! Б?л с?зi?дi ?алай т?сiнуге болады? Сен сонда бiзде шари?ат за?ын орнатпа?пысы??

Ас?ар. ?рине! Мен бiр ?аланы? имамы бола т?ра, м?сылман бола т?ра, сол за?ды ?олдама?анда кiм ?олдау?а тиiстi? Шари?ат за?ы – е? ?дiл за?. Ол Алла та?аланы? за?ы. Мен тек сол за?ды зорлы?-зомбылы?сыз, ?ант?гiссiз ?абылдауды ?сынып отырмын. Ал «?л-хизб» басшылары…

Жамал. (орнынан т?рып кетiп, ж?ре с?йлейдi) Ал менi?ше – шари?ат за?ын ?азiргi заманда ?олдану?а болмайды. ?зi? ойлашы, ?алай ?ана жиырма бiрiншi ?асырды? ?о?амына орта ?асырлы? за?ды ?сынба?сы?? ?азiргi ?о?ам – дамы?ан, демократиялы? ?о?ам.

Ас?ар. Жа?сы. Ал бiздi? за? демократия?а сай келiп т?р ма?

Жамал. ?лбетте! Бiздi? за? – е? гуманды за?. ?лде демократия?а шари?ат за?ы с?йкес келе ме? Егер ?ателеспесем, шари?ат бойынша ?ылмыскерлерге д?ре со?у, таспен ?рып ?лтiру жазалары ?олданылады. ?рыларды? ?олын шауып тастау деген сия?ты…

Ашы? т?р?ан балкон есiгi ар?ылы бiр алыс г?рiл естiледi; ол бiрте-бiрте к?шейе т?седi, бiра? с?зталас?а кiрiсiп кеткен ж?байлар оны ?лi а??ара ?ой?ан жо?. Балет музыкасы мен т?сiнiксiз г?рiл бiр-бiрiмен тайталасып ?атар шы?ып т?рады.

Ас?ар. Жамал, мен б?гiннен бастап шари?ат за?ын е?гiзу керек деп т?р?ан жо?пын. Жо?, е? ?уелi адамдарды дiни т?рбиеден ?ткiзу керек. Мемлекет азаматтары, м?сылмандар, адамдарды? сотынан, жазалауынан ?оры?пай, Алланы? сотынан, жазалауынан ?ор?у?а тиiстi. Адам сотын алдап кетуге болар, адам ойлап шы?ар?ан за?ды айналып кете аларсы?, ал Алланы алдай алмайсы?, оны айналып кете алмайсы?, ?йтеуiр бiр алдына барасы?. Осыны адамдар т?сiнген к?нi, осы?ан сенген к?нi ?ылмыс да тиылушы едi. Сонда шари?ат за?ы тек иманы жо?тар?а, шайтанны? арбауына т?скендерге, iблiстi? олжасы бол?андар?а ?ана ?олданылар едi. Сонды?тан бiз халы??а дiни т?рбие беруiмiз керек. Мен осыны? б?рiн «?л-хизб» партиясыны? м?шелерiне т?сiндiрiп ж?рмiн. Оларды ал?аш?ы ойларынан, шари?ат за?ын т??керiс ар?ылы орнатамыз деген ниеттерiнен тайдыру?а тырысып ба?удамын. Менi?ше, оларды? к?бiсi ойлана бастады, к?ннен-к?нге менi? пiкiрiмдi ?олдаушылар саны артып келедi.

Жамал. Е, онда несiне мазасызданасы??

Ас?ар. (ол терезе жа??а ?арайлап ?ояды, т?сiнiксiз г?рiл оны? санасына жете баста?ан сия?ты) Кеше партия ?йымыны? ке?iтiлген жиналысы ?ттi. Сол жиналыста мен полковник Ысмаиловты кезiктiрiп ?алдым. Полковник – бiздi? ?скери гарнизоныны? ?олбасшысы, генерал Жа?ыповты? орынбасары. Алды??ы к?нi генерал демалыс ?йiне емделуге аттанып, орынына Ысмайыловты та?айындап кеткен. Ендi бiлiп жатырмын – полковник Ысмаилов партияны? бас?ару ал?асыны? м?шесi екен. Тiптi, ?абдуррахман шейхтен кейiн екiншi адам екен.

Жамал. ?абдуррахманы? кiм ?зi?

Ас?ар. Ол партияны? жетекшiсi, рухани лидерi. Полковник Ысмаиловты? тiркеуден ?тпеген партияны? басшылы?ында ж?ргенi менi жаман састырды. Ол бiздi? за?ымыз бойынша ?ылмыскер болып табылады. Мiне, ?андай м?селе менi? басымды ?атырып т?р?аны.

Жамал. (ол да терезе жа??а ?арай ала?дай бастады) Ас?ар, мына айтып отыр?аны?ны? б?рi менi де мазасыздандырып жiбердi. Менi?ше, бiздi? ?ала?а бiр ?ауiп т?нiп т?р?ан сия?ты. (телевизорды н?с?ап) Мына балет б?гiн мiне ?шiншi рет к?рсетiлуде. Ж?не ?алалы? каналдан бас?а бiр де бiр канал ж?мыс iстемей т?р. Бiздi? ендi жайбыра?ат отыруымыз д?рыс болмайды. Сен б?л жа?дайды ?ауiпсiздiк комитетiне хабарлау?а тиiстiсi?. Онда ?зi? барасы? ба, ?лде телефон шаламыз ба? КНБ-ны? телефон н?мiрi ?андай едi? (Ас?ар ?нсiз басын шай?айды) Н?л-то?ыздан бiлуге болатын шы?ар. (телефонды ?зiнi? жанына ?арай жа?ындатып т?т?асын к?тередi)

Ас?ар. (оны? жанына келiп т?т?аны ?олынан алып орнына ?ояды) Жо? Жамал, мен ондай сат?ынды??а бара алмаймын. ?абдуррахман да, ?ал?ан «?л-хизб» партиясыны? м?шелерi де, менi адам деп, м?сылман деп ?здерiнi? ??пиясын ма?ан сенiп тапсырды. ?алай мен ендi сол сенiмдi ая? асты ?ылып оларды сатып жiберемiн? Жо?, менде тек бiр ?ана жол ?алды – ?гiт-насихат ар?ылы оларды бет ал?ан ба?ытынан тайдыру…

Осы кезде сырттан танк моторыны? ыш?ын?ан г?рiлi, шынжыр табандарыны? ша??р-ш??ыр еткен дыбысы естiледi. Ас?ар терезе жа??а ?арап ?ндемей ?алады. Жамал не болып жат?анын бiлейiн деп балкон?а ?арай ?мтыла берегенде, сыртта жарылыс болады да, балконны? сырт?ы есiгi сарт етiп жабылады, ?йнектерi к?л-тал?ан болып ?шып т?седi. Жамал шы??ырып жiберiп керi ?арай шегiншектеп кетедi. Ас?ар оны бассалып кейiн тартып, сосын екеуi диван?а ??лай кетедi. Ас?ар зайыбын денесiмен ?ор?алап астына басады. К?шеден бiреулердi? б?йры? берiп ай?айла?ан ащы даустары, бiреулердi? шы??ыр?аны естiледi. Автомат пен пулемет г?рсiлдейдi. Бiраз уа?ыттан кейiн атыс басылып танкты? шынжыр табаныны? шы?ырла?ан дыбысы бас?а жа??а ауып, бас?а бiр жерде та?ы бiр шай?ас бастал?аны белгiлi болады.

Жамал. (басын к?тере берiп) Б?л не?! Не шай?ас б?л?

Ас?ар. Бiлмеймiн…