Өмір – сынақ

Ол кезде ма?ан ?лi де ?кемнi? атын ?осып айтатын. Себебi, ?лi де ?кiметтi? м?шесiмiн ?ой.

Адвокат:

– Анар Ерт?леу?ызы басында с?л ?иналы??ырап отыр, – дедi.

Тек басында ?ана ?иналмадым. Адвокат ?ркез не айту ?ажетiн бiлдi. Тергеушi к?п с?ра? ?ойды. Тергеу бiткенше сансырап ?аласы?. Адвокат м?ндай iстерде ма?ан ?ара?анда т?жiрибесi мол адам.

Мен, ?йтеуiр, басшы болып жаным ?ал?ан секiлдi. ?ызметкерлер ж?мыс iстеу ?иын боп кеттi деп айтып ж?рдi. Себебi, ?аржы полициясы та?ерте?ге ша?ырады да, к?нi бойы сарылтып д?лiзде к?ттiртiп ?ояды. Тергеуге кешке таман бiр-а? кiргiзедi. Бiра?, менi? ?олымнан т?к келмедi. ???ы? ?ор?ау органдары бас?а органдардан бiр саты жо?ары т?рады. Егер олар елдi? к?зiнше бiреудi айыптаса, ары ?арай то?тамайды.

Тергеушi шын м?нiнде ?дептi екен. ?зiн ?те ?стамды ?стайды. Оны ма?ан арнайы та?айында?ан секiлдi. Тергеушiлердi? бей?деп ?ылы?ына арызданбасын деген ?ой.

Бiр жолы ?ана ашуыма ?атты тидi. Кезектi тергеуде жас тергеушi дауыс к?терiп, пафосты с?здер айтты:

– Сiзге Президент орталы? мемлекеттiк органды бас?аруды тапсырды…

Шыдамай кеттiм:

– Менi ба?алайтын адам сiз емес, – дегенде дауысым жары?ша?танып шы?ты. Алайда, адвокат ?андай жа?дай болса да дауыс к?терме?iз деп ескерткен.

Т?рт ай бойы сол тергеушiнi? тергеуiне барып ж?рдiм. Т?рт жылдан кейiн экстрадиция жасал?ан со? менi та?ы да соны? алдына ?келдi.

2009-жылы тергеу жаса?анда ол шынды?ты т?сiнуге, аны?тау?а тырыс?ан едi. Бiра?, барлы? ?атысушыларды? ?рекетiн ?аржы полициясыны? т?жiрибесiне с?йенiп ?ана ба?алады. Ол мемлекеттiк бас?арушыларды? арасында пара алмайтындары бар дегенге сенбедi.

Егер мемлекеттiк тендер ?аржысы жал?ан фирмалар ар?ылы ?олма-?ол а?ша?а айналса, онда оларды тек сол мемлекеттiк органны? басшысы алды дегенге сенедi ?аржы полициясы. Ешкiмнi? ала жiбiн аттамайтын, бизнестi? салы? т?лемеу ?шiн т?рлi схемалар жасайтынын бiлмейтiн адал мемлекеттiк ?ызметкер бар дегенге ?аржы полициясы сенбейдi.

Т?рт жылдан кейiн ол еште?енi аны?тау?а тырыс?ан жо?. Менi? орынбасарларыма ?атысты сот ?кiмi кесiлген. Менi? ?олыма «Статистер iсiнi?» 35 томын ?статты.

Команда

Тергеуден кейiн ж?мыс?а келдiм. Агенттiкте – ?лi тынышты?. Ел сыбырласып с?йлесуге к?шкен. Сол с?тте тынышты?ты? ?ор?ынышты болатынын сезiндiм.

Со??ы екi жылда Агенттiкте тынышты? деген м?лде болма?ан. Т?тас Агенттiк бiр команда болып ж?мыс iстедi. Команда – жа?сы с?з. Команда – б?рi бiр идея?а ж?мылып, бiр-бiрiн ?ас-?аба?тан, ыммен-а? т?сiнiсе ж?мыс iстеу.

Ж?мысты ?р ?ызметкер модернизация?а ?атысатындай етiп ?йымдастырды?. 200 статистикалы? форманы? б?рiн ?арап шы?ты?. Алдымен форманы бас маман о?тайландырды. Сосын б?лiм басшысы тексердi, сосын департамент директорыны? орынбасары, артынша департамент директоры ?арады. Форма А?паратты?-есептеу орталы?ына ?ттi. Сол жерден оны электронды т?рге айналдырады. ?орытынды ж?мысты бiрiншi орынбасарым ?арайтын. Содан кейiн б?кiл компания – ?р форманы жасау?а ?атыс?андар – б?рi бiрге ма?ан келетiн.

Менi? ?атал ба?алаушы екенiмдi бiлетiн. Форма?а статистер к?зiмен емес, ?арапайым ?олданушыны? к?зiмен ?арайтынмын. Сонды?тан ?ызметкерлер ?атты ала?дайтын. Бiра?, ол ала? – ?уанышты? ала?ы едi. ?рбiрi ?зiнi? орта? iске ?лес ?ос?анын сезiнетiн.

Статистика агенттiгiнi? А?паратты?-есептеу орталы?ы Алматыда ?ал?ан. Сонды?тан статистикалы? к?рсеткiштердi есептеудi ескi ?дiстермен жасайтын. ?р программистке бiрнеше форма бекiтiледi. Программист ауыс?ан кезде жа?а ба?дарлама жазылатын. Соны? кесiрiнен электронды а?паратты? базаны жаса?тау о?ай?а т?спедi. Агенттiктi? с?йкеспейтiн м?лiметтерiн ешкiм т?зегiсi келмедi. Сонды?тан Ресейде рейтинг бойынша ?шiншi боп т?р?ан IT-компанияны жалдады?. Олар РФ Орталы? банкiнi? м?лiметтер базасын жасап берген. ?рт?рлi саладан алты т?рлi статистикалы? формалар та?далды. М?скеулiк программистер, алматылы? А?паратты?-есептеу орталы?ы, сосын кейiннен олар?а со??ы екi жылда ??рыл?ан астаналы? А?паратты?-есептеу орталы?ы ?осылды. Б?рi бiрге ж?мыс iстедi. Жа?адан ал?аш?ы м?лiметтердi жинап, ??дейтiн IT-ба?дарламалар жазылды. А?ыр?ы ма?сатымыз барлы? форманы электронды формат?а ауыстырып, Агенттiк департаменттерiне ?арасты ?ызметкерлердi статистикалы? шы?ыс деректердi электронды есептеуге о?ыт?ымыз келген.

Параллельдi т?рде ??р?а? статистикалы? цифрларды жина?, буклет, Статистика агенттiгi мен ??iрлiк ке?селер сайттарына к?шiрiп басып, ел к?ретiндей жасады?. Б?ны ша?ыртыл?ан финн сарапшысымен ж?не Норвегияны? Орталы? статистика бюросымен бiрлесе отырып ж?зеге асырды?.

Лауазымына ?арамастан Агенттiктi? ?р ?ызметкерiне жа?а идеясы бола ?алса, ма?ан келуге р??сат болды. Т?рт жылдан кейiн сотыма келген Статистика агенттiгiнi? бiр департамент директоры с?з с?йлеп т?рып:

– Бiздi? идеяларымызды ж?зеге асыру?а жол ашты. Кiмнi? ?андай бастамасы болса-да?ы, б?рiне карт-бланш бердi. Менi?ше, сол кез Статистика агенттiгiнi? алтын кезе?i болды, – деп едi.

Шы?армашылы? еркiндiк болды. ?ызметкерлер ж?мыс?а ?уана келетiн. Мемлекеттiк органдарда м?ндай атмосфера жиi кездесе бермейтiн.

Бiрiншi орынбасар

М?ндай атмосфераны жасап, ?рдайым ?олдау бiлдiретiн – бiрiншi орынбасарым Бiржан едi. Оны? аты да ?зiнi? р?лiне сай едi. Бiржан десе, Бiржан едi. Бiз ?ызметкерлердi? тату бол?анын ?алады?, Агенттiктi? жаны бiр болсын дедiк.

2007-жылы Агенттiкке Президент ?кiмшiлiгiнен бiрге келгенiмiзде ж?мыс деген бастан асатын. М?селен, Агенттiктi Алматыдан Астана?а к?шiру керек, жа?а есептеу орталы?ын жаса?тау, статистиканы электронды формат?а к?шiру, жа?а маркетингтiк стратегияны жасау, ??рыл?ыларды жа?арту, ?ызметкерлер мен статистиканы ?олданушыларды о?ытатын орталы? ашу. Агенттiктi iшiнен толы?тай реформалау керек едi. Статистикалы? ?ызметтердi? жа?а имиджiн ?алыптастыру ?ажет болды. ?ызметкерлердi? те? жартысы жылы Алматыдан желi а?ырап т?ратын Астана?а к?шкiсi келмедi. Бiржан к?н сайын тiзiмдеп ал?ан мiндеттерiн на?тылап алу?а кiретiн.

Менi? м?скеулiк ау?ымды м?селелердi шешу т?жiрибемнен кейiн б?рi тез ?рi тиiмдi шешiлуi керек болатын. Жалпы екi к?нде бiтiруге болатын н?рсенi не ?шiн екi апта?а созатындарды м?лде т?сiнбеймiн. Ж?мысымызды? н?тижесi Б?? Еуропалы? Экономикалы? Комитеттi? Статистикалы? департаментiнi? Жа?анды? ба?алауында к?рсетiлген. ?аза?станны? Статистика агенттiгi ?зге елдер он жыл?а созатын реформаны неб?рi 2,5 жыл iшiнде жасады. «Ба?аланды», ?рине, сын да айтылды. Бiра?, мен сол ба?алауды ашы? т?рде ЕЭК ж?не бiздi? Агенттiктi? веб-сайттарында жариялап ?ою?а р??сат бердiм. Постке?естiк айма?та м?ндай есептi ашы? жарияла?ан бiрiншi ел болды?. Осы ашы?ты? кейiн ?зге елдердi? де осы тектес есептердi ашы? жариялауына т?рткi болды.

Мiндет тым ау?ымды болып кетсе, Бiржан орнынан т?рып: «Мен ?з-?зiмдi ату?а кеттiм», – деп шы?ып кететiн. Бiра?, бiр ?ызы?ы сол мiндеттердi мен к?рсеткен мерзiмде бiтiрiп ?лгеретiн.

Ол менi? барлы? тапсырмамды б?лжытпай орындайтын. ?зiнiкiн ойлап табатын. ??iрлерден перспективалы ?ызметкерлердi тауып алатын. Департаменттермен ?ызу ж?мыс iстейтiн. «Электронды» деп басталатын м?селенi? б?рiне жауапты болды. ?ызметкерлерге спортты? демалыстар ?йымдастыратын. Отбасыны? ?йыт?ысы едi. Келiншегi де ?те белсендi болатын. Екi кiшкентай ?лы болды. ?йелiнi? ?олы бос болмай ?алса, бала?а ?зi ?арайтын. Кейде ж?мыс?а ертiп ?келетiн. 2009-жылы мамырда д?ниеге ?ызы келдi. Б?кiл Агенттiк ?уанып, с?йiншi с?рас?ан.

Т?т?ындау

Маусымда Бiржанды ?амады.

Тергеу Бiржан менi? к??iлдесiм болды деген с?здi шы?арды. А?ыл?а ?онымсыз. ?олдарында – б?кiл ??гiмемiз ты?дал?ан, а?дыл?ан м?лiметтер бар. М?ндайды ?алай ойлап тап?аны т?сiнiксiз.

Егер ?ызметкерлер бiр команда болып ж?мыс iстеп, бiр-бiрiн ?ас-?аба?тан т?сiнсе, ?олдаса – ендеше мекеме тиiмдi ж?мыс iстейдi деген с?з. Бас?а т?к те емес.

Бiржанны? келiншегi оны т?т?ында?ан со? ?о?амды? ?ор?аушысы болып р?сiмделдi. Оны к?нде к?ру ?шiн, ?ор?ауды ?зi ?йымдастыру ?шiн солай еттi. Балаларына ?кесi о?у?а кеттi деп айтты. Балаларына айтпай, ?зi к?йеуiне т?рмеге ?ажетiн тасыды, лагерьге де барып т?рды.

Менi Агенттiкке та?айында?ан со? Бiржан екеумiз ?ызметкерлердi? денi ж?мыс iстеп жат?ан Алматы?а барды?. Агенттiк ?имараты с?п-с?р, суы? едi. ?ызметкерлерге жиналысты бiрiншi ?абатта?ы холлда жасау?а м?жб?р болды?. Статистиканы дамыту ?шiн ?андай стратегияны ж?ргiзетiнiмiздi айтты?. Сосын барлы? кабинеттi аралады?. Бiр б?лмеде ша? бас?ан с?реде дискiлер жатты.

– Б?л не?

– Статистика. К?п жылдан берi жинал?ан м?лiметтер.

– ?алай статистика? ?рт шы?са ше?

?нсiздiк.

?айтар жолда деректердi б?лай са?тау?а болмайды деп шештiк. Келесi жылы Агенттiкке IT-?ауiпсiз б?лмесiн сатып алды?. Оны жаса?та?ан со? т?ртiншi ?абат?а к?руге ша?ырды. ?абыр?алары, еденi, т?бесi бастан-ая? герметикалы? ?ор?аныш, вентиляциясы бар. Б?л б?лмеге ?рт те, жер сiлкiнiсi де ?ор?ынышты емес. Соны? iшiнде ?аз-?атар серверлер орналастырылды.

Бiр жылдан кейiн Сана??а байланысты са?тайтын деректер к?бейдi. ?ор?аныш б?лмеге ?осымша сервер кiргiзу ?иынды? ту?ызды. Агенттiк а?шасын ?немдеп, екiншi IT-?ауiпсiз б?лменi сатып алды. ??рыл?ылар уа?тылы келдi. Бiра?, сол ??рыл?ыны ??рып беруге тиiс испанды? инженерге ?аза?станны? Мадридтегi елшiлiгi виза бермей ?ойыпты.

Елшiге хабарластым.

– С?леметсiз бе?! Статистика агенттiгiнi? т?райымы – Мешiмбаева Анар.

– С?леметсiз бе?! ?те ?уаныштымын.

– ?азiр Халы? сана?ын ж?ргiзiп жат?анымыздан хабары?ыз бар ?ой?

– ?рине. ?те ма?ызды шара. Елшiлiкте де сана? уческесi болады.

– Сана? деректерiн са?тайтын сервер сатып алып едiк. Соны IT-?ауiпсiз б?лмеге орналастыру ?ажет. «Б?лме» келдi. Ал, соны ??ратын инженерге сiздер виза бермей ?ойыпсыздар.

– Неге ертерек хабарласпады?ыз?

– Сiздердi? виза бермей ?оятындары?ызды бiлмедiм ?ой.