Өмір – сынақ

М?скеудегi екiншi к?н. Та?. ?о?ырау шалынды. Сережа мен Оля келiптi. Кiруге уа?ыт жо?, т?менге т?сшi дейдi. Жылы а? курткамды киiп, сырт?а шы?тым. Екеуi де с?р-?ара киiмде. М?скеуде ?ыс т?ссе, елдi? б?рi ?ара т?стi киiмдер киедi. ?немi. М?скеудi? экологиясы нашар. ?ыста о?ан м?з ?атырмайтын зат ?осылады. Б?л к?шелерге тонналап себетiн т?з кристалдары. ?армен араласып, со?ан сi?едi де, жолды? б?рi ?ара ?ош?ыл лай боп жатады. Жуса?, ?ре? кетедi. Ая?киiмдегi, к?лiктегi, а?ашта?ы, ?имаратта?ы, ?рине, киiмдегi да?тарын кетiру ?те ?иын. Суы? жел со?ып т?р. Достарым суы?тан дiрдектеп т?р. Т?рлерi де м?скеулiктерге т?н с?п-с?р. Ал, мен к?нге к?йiп келгем. Бiр-бiрiмiздi к?рiп к?лемiз. ?айсымызды? басымыз?а к?н ту?аны белгiсiз. Менi ??ша?тап, ?олыма конверт ?статты. «Шамамыз келгенше. Мы?ты болы?дар».

Мемлекеттiк ?ызмет бар уа?ыты?ды сарп етедi. Астанада ?ызыма т?к ?арама?ан екенмiн. Есесiне ендi ?ызыма к?нде та??ы ас, т?стiк, кешкi асты ?алауы бойынша пiсiрем. Бiрге серуендеп, театр?а бару?а ?ол тидi. Бiрге жапонды? аниме к?рiп, ас?йде ??гiмелесетiн болды?. Менi? м?жб?рлi айдауда ж?ргенiмнi? бiр жа?сылы?ы сол едi. Бiз баланы т?рбиелеймiз деймiз, олар да бiзге к?п н?рсенi ?йретедi.

К?н сайын ?аламтордан ?аза?станды? жа?алы?тарды ?араймын. «Статистер iсiнi?» ая?талуын к?темiн. К?н сайын б?гiн бiздi? ?у?ында ж?ргенiмiз ая?талар деген ?мiтпен оянатынмын. Бiр к?нi ?арашада менi? ?стiмнен ашыл?ан ?ылмысты? iс пен Интерпол ар?ылы iздеу сал?ан жа?алы?ты о?ыдым.

Ендi амал жо? М?скеуде ?алатынды?тан, ?анша уа?ыт?а т?ра?тайтынымды бiлмегендiктен, ?алай ?мiр с?рем деп ойландым. Бiлетiн, б?рын?ы ?рiптестермен кездесе бастадым. Ж?мыс керек. Б?рi жа?дайды т?сiндi. Менi? резюмеммен ж?мыс табу о?ай. Министрлiкте, iрi компаниялар?а баруыма болады. Бiра?, iздеуде екенiмдi бiлген со? бiрден бас тартады. «Б?л алдымен ?зi?iз ?шiн ?ауiптi», – дейдi.

Ресми т?рде ж?мыс табылмады. А?ылшыннан орыс тiлiне аударма жасадым. Экономикалы? сараптамалар жасадым. Достарым к?п к?мектестi. ?ызымды мектепке жiберiп, аптасына екi рет Юля мен Фил?а ?она??а барам. Жол?а екi са?ат шы?ындаймын. М?скеу ?лкен ?ала, кейде жол?а жарты к?нi? кетедi. Сонды?тан жолда к?бiсi кiтап о?иды, не телефон ш??ылайды. Келгенше шаршап ?алам. Фил Ресей азаматты?ын алма?ан, сонды?тан ?йден онлайн ж?мыс iстейтiн. Соны? кесiрiнен белi ауырып, ?шеумiз соларды? бiр б?лмелi п?терiнде цигун жатты?уларын орындау?а к?штiк. К?лкiлi ?рi к??iлдi едi. Оларды? кiшкентай ?ызы Соня «отырып жасайтын жатты?у» кезiнде бiресе ?кесiнi?, бiресе шешесiнi? ар?асына мiнiп алатын. Мен олар?а жарты жыл бойы барып ж?рдiм. Сосын олар Англия?а к?штi.

К?тумен кешкен ??мыр. К?ту ?за??а созылды. К?ндер, айлар, жылдар. ?ажайыпты к?ттiм. ?аза?станны? ???ы? ?ор?ау органдары б?рiн аны?тар деген ?ажайыпты. Соны жарияла?ан к?нi ?ызым екеумiз елге кетемiз деп к?тушi ем.

?сел: Бiрiншi с?мды?

Менi? аз ?мiрiмде ?лгiм келген екi жа?дай болды. М?скеудегi ал?аш?ы екi ай – сондай ауыр кезе? болды. Мектепке бар?ым келмейдi деген жетiншi сыныптан бастал?ан ?и?ылы?ым сол к?зде ?ншейiн ойыншы? боп ?алды.

?ор?ынышты т?с к?ргенде дене?дi зiл-батпан басып, бастырылып ?ала беретiн, т?йы? ке?iстiкте ?ап кететiн с?ттер болады ?ой. М?скеудегi ал?аш?ы екi ай сондай ауыр болып ?ттi. Сол ?ор?ынышты т?стердi еске алатын адам т?сiнер. ?рине, к?п адам б?дан да ауыр ?иынды?ты бастан кешедi. Бiра?, менi? ?мiрлiк т?жiрибемде сол к?ндер – е? ауыр к?ндер бол?ан екен. ?зiрге, мен к?рген е? ауыр ?иынды? тек сол к?ндер бол?анына ш?кiр.

Бiз аядай п?терге ?оныстанды?. Хрущевка бол?анды?тан ас?йi тiптi тар. Екi адам зор?а сияды. Залда созылатын диван. Диванды жаз?анда т?рде т?р?ан жазу ?стелiне бiр адам ?ре? ?тетiн. Себебi, ?арсы ?абар?ада шифоньер т?ратын.

К?шеге к?п шы?у?а р??сат жо? едi. Анама iздеу сал?ан. Орталы??а бармайтынбыз. Мен ?шiн е? к?штi демалыс iргелес жат?ан Макдональдс?а бару едi. Ба?ыма ?арай, ?зiмнi? ?лкен Asus ноутбугымды ала шы??анмын. Интернетке шы?а алатынбыз. Анам жа?алы? а?дитын. Мен ?леуметтiк желiде отыратынмын. Шын м?нiнде анам онда отыру?а тыйым салатын. Неге тыйым салатыны т?сiнiктi. Менi? ВК-да?ы пара?шам ар?ылы, сонда хат жазыс?ан достарым ар?ылы бiздi тауып алуы м?мкiн едi. Бiра?, мен ол кезде шын ?ауiптi т?сiнбеппiн. Анам ас?йде, не ?йы?тап жат?анда ВК-?а кiрiп т?ратынмын.

К?п уа?ытым саба??а кететiн. ?аза?ша о?улы?тарды ?ртеп таста?ым келдi. Анам бiр тараудан со? екiншiсiн о?у?а к?мектесетiн. Тар п?тердi? тымырсы? ауасында миым б?рын?ыдан да нашар iстейтiн. О?уды? еш пайдасын к?рмедiм. О?у?а деген ниеттi? болмауы, менi то?ырата бердi. Терезенi? сыртында с?п-с?р ?лем. Т?к бiлмеген кездерiмде анам ашуланатын. Анамны? ашуынан ?атты ?ор?атынмын. ?детте мейiрiмдi болатын ана?ны? ашуынан жаман еште?е жо?. Мен ?ксiп-?ксiп жылайтынмын.

О?улы?тарды ?немi жауын жауып т?ратын аула?а терезеден ла?тырып жiбермегенiме та? ?алам. Анамнан ?атты ?оры??анмын ?ой. Бiр айдан кейiн к?зiмнi? жасын б?лап, анама менi мектепке беруiн ?тiндiм. Сына? деген осы екен. ?з еркiммен с?рандым! Менi мектепке бершi дедiм! Ха! На?ыз та?дыр т?лкегi. Бiздi? достарымыз менi мектепке орналастырып бердi. Бiраз уа?ыттан со? мектептi? жанында екi б?лмелi, терезесi ?лкен п?терге к?штiк. Мектептен ?йге дейiн бес минутты? жер. Таза ауа ж?т?андай болды?. ?рине, жа?а п?тер Астанамызда?ы ?зiмiздi? п?терiмiзбен салыстыру?а еш келмейтiн. Бiздi? ?йдi анам ?з ?олымен ?йлестiрiп толтыр?ан. ?р елден ?келген ?демi к?десыйларымызбен безендiретiнбiз. Бiздi? б?кiл д?ниемiз, менi? ойыншы? пен компакт-дискiлерiм толып т?ратын жар?ын б?лмем. Соны? б?рi жо??а т?н. Екi ай тоза?тан со? жа?а ?мiр сонша ?ор?ынышты еместей к?рiндi.

Таяу ж?не ?иыр шетелдегi достар

М?сеуге келген ал?аш?ы аптада ата-анаммен с?йлеспедiк. Бiра?, олар бiздi уайымдап отыр деген ой маза бермедi. Олар к?н сайын ?о?ырау шалатынын бiлдiм. Б?рi жа?сы болады деп шамам жеткенше т?сiндiруге тырысып, жуырда ?аза?стан?а ораламыз деп сендiрiп, телефон ауыстыруыма тура келдi. Т?рт жыл бойы ?ызыны? ?айда ж?ргенiнен бейхабар болу, ?ызы мен жиенiнi? ?у?ын к?руiнi? азабын тек бастан кешкен адам ?ана т?сiнедi деп ойлаймын.

Кейiн Алматы ма?ында?ы лагерьге т?скенiмде, ата-анам келiп кетiп ж?ргенде, ?аншалы?ты ?инал?андарын айтып бердi. ?скемендегi ?йлерiне тергеушiлер келiп, менi? ?айда ж?ргенiмдi с?ра?ан. Менi? ?айсар анам оларды? ?зiне тарпа бас салып, ?ызы мен жиенiн тауып берi?дер деген. Барша туыстары, достары, ?рiптестерi ата-анама ?олдау бiлдiрген. Бейтаныс жандар ?рт?рлi мiнез к?рсеткен – бiреу аяушылы? бiлдiредi, бiреу бiлдiрмейдi дегендей… Та? ?ал?ан, аяушылы? бiлдiрген, ?оры??ан, с??ана? к?з?арастарды екi орынбасарымды отыр?ыз?ан кезде т?рт ай бойы сезiнгенмiн. Ал, ата-анам бiздi? ?у?ында ж?рген т?рт жылда со?ан т?зген.

Ма?ан iздеу сал?ан ал?аш?ы ай мен к?ндерде сырт?а шы?у?а ?ор?атынмын. Астанада?ы т?рт ай бойы ты?шылар мен ба?ылаудан кейiн айналамны? б?рi менi а?дып ж?ргендей к?рiнетiн. Менi ?аншалы?ты iндетiп iздеп жат?анын бiлмедiм. Жа?дайды? т?сiнiксiздiгi ?рейдi ?дете бередi екен.

2010-жылы бiздi еуропалы? достарым iздеп келдi. Театр?а барды?. ?за? уа?ыттан берi ел алдына шы?уым сол болды. Б?рi жа?сы ?ттi. ?ызым бiрiншi рет опера к?рдi. Мен ?шiн бiрнеше са?ат еркiндiк болды. Екiншi к?нi тарихи орындарды аралады?. ?шiншi к?нi костел?а (полякты? католик храмы) барып, классикалы? музыка ты?дап ?айтты?. Жа?а жыл ?арса?ы едi. Рождество. Дiнiмiзге ?арамастан бiзге де сыйлы? б?йырды.

Менi? телефонымды ?аза?станда бiр ?ана жа?ын досым бiлдi. О?ан н?мiрдi бiр ?ана ма?сатпен бердiм – менi естерiне т?сiрiп, iздесе, ?андай да бiр шара ?олдануым керек боп жатса, хабарлас деп. Бiздi? к?шiп келгенiмiзден со? екi жылдан кейiн, 2011-жылы ол ма?ан ?она??йдi? телефонынан хабарласты. Мен барлаушы сия?ты бiрден: «?андай телефоннан хабарласып т?рсы??» – дедiм.

– ?она??йден.

– ?андай ?она??йден?

– Елшiлiктегi…

Мен бiрден т?т?аны ?оя салдым. ?аза?станны? М?скеудегi елшiлiгiндегi ?она??йден хабарласу – Астанада?ы ?кiмет ?йiнен хабарлас?анмен пара пар.

Ол сырттан ?айта хабарласты. Жа?алы? жо?. Кездескiм келмедi. Оны? iзiн а?ды?ан ты?шылар бар болар деп ?оры?тым.

2012-жылды? жазында ол та?ы да М?скеуден ?тiп бара жатып хабарласты. Кездесейiк деп ?оймады. Кездесуiмiз детективке айналды. Кешкi 20.30-да саяба?тарды? бiрiндегi ?лкен монумент жанында жолы?па? болды?. Монумент барлы? жа?ынан бiрдей к?рiнгенмен, шын м?нiнде ?рт?рлi боп шы?ты. Бiр-бiрiмiздi iздеп жарты са?аттай ж?рдiк… Бiр-бiрiмiздi тап?анда, к?н батып бара жатты… Оны? жарты са?аты ?ана ?алды. Отыз минутта не с?йлесуге болады? Ол бiздi? ?алай ?мiр с?рiп жат?анымызды с?рады. Елде не жа?алы?, не ?згерiс деп мен с?радым.

?аза?станнан та?ы бiрнеше достарым хабарласу?а тырысты. Бiра?, мен ?зiмдi де, оларды да ор?а итермелегiм келмедi.

2010-жылды? маусымы. Интернеттi аштым. Сотты? ?кiмi – Бiржан?а бес жыл. Сана? бойынша орынбасарым – Н?рлан?а алты жыл кесiптi. Ал?аш?ы ойым – дереу Астана?а ?шу. Б?рiн реттеймiз, аны?таймыз деп едi ?ой…

Достарым: «Сен бар?анмен т?к шешiлмейдi», – дедi. Барсам, солармен бiрге бiрден отыр?ызады. ?ал деп к?ндiрдi.

Та?ы да к?ту. Орынбасарларымды кiн?сiз отыр?ыз?андар – менi? кiн?сiз екенiме сенетiндей а??алды?.

«?мiрлiк»

2012-жылды? с?уiрi. Интернетте мен туралы жа?алы?. Не деген бассызды? – менi Араб ?мiрлiктерiнен тауыпты!

Араб ?мiрлiктерiнде ?мiрiмде бiр рет ?ана болдым, онда да транзитпен ?тiп бара жатып. 2005-жылы.

Неге д?л Араб ?мiрлiктерi? Елдi? б?рi Араб ?мiрлiктерiн ?демi, с?ндi ?мiр деп ?абылдайтын шы?ар?

?аза?станда жем?орлы?пен к?рес жариялан?ан. Барлы? телеарналардан т?т?ындаулар к?рсетiлiп жатыр.

Егер мемлекет ма?сатты т?рде бiр шараны ?ткiзiп жатса, параллельдi т?рде б?кiл БА? соны насихаттайды. Б?л – барлы? елдi? т?жiрибесiнде бар жа?дай.

Бiздi? жа?дайда – алдымен а?парат таратты. Сосын со?ан сай жа?дай тудырды. Жа?алы?тарда бiздi ?ылмыскер деп атады. Жем?орлы?пен к?рес ?гiт-насихаты менi? ?стiмнен ?оз?ал?ан iстi ты?ыры??а тiредi: айыпталды, ендi соттау керек.

Алдымен ?аржы полициясы Статистика агенттiгi т?райымыны? Сана? бойынша орынбасарын «сана? ?аржысын жым?ырды» деп т?т?ындады. Б?л – 2009-жылды? маусымында бол?ан жа?дай. Ол кезде iстi ?лi тексерiп болма?ан едi. Бiра?, жариялап ?ойды! Я?ни, ?аржы полициясы «жым?ырды» деген желеумен iстi ая?ына жеткiзуi тиiс!

Сосын бiрiншi орынбасарды т?т?ындады. Та?ы да БА?-та негатив а?парат таратты.

Соны? салдарынан сана? н?тижесi мен жалпы статистика?а сенiмсiздiк тудырды. Ел сана?ты? ?орытындысына к?м?нмен ?арай бастады. Сана??а ?рбiрi ?атысты, сана? бланкiсiн барлы?ы толтырса да солай болды.

?аза?стан журналистерi ма?ан д?рыс ?арайтын. Мен ел алдында ж?ргендi ?натпаймын. Алайда, сана??а дайынды? кезiнде, сана? ?ткеннен кейiн теледидар мен газетке к?п с??бат бердiм. Содан со? сана?тан тыс та?ырыптар?а да с??бат с?райтын болды.

Жедел а?парат – журналистi? наны. ???ы? ?ор?ау органдары ресми хабарлап жатса, олар не iстемек? Оны? ?стiне Парламентте менi Араб ?мiрлiктерiнде деп айтса, сол себептi ?аза?стан ?мiрлiктермен ?ылмыскер алмасу бойынша келiсiмдi тал?ылап жатыр десе, сол а?паратты жапа-тарма?ай жариялама?анда, олар ?айтпек?