Маё мястэчка Луна-Воля

Вяртаньне Элiзы Ажэшка

«1. 14. 1902 г. Луна». Праходзiць лета без сьвятла i цяпла, хмурае, халоднае, заплаканае… Перашкаджае гэта свабоднаму разгляданьню прыроды i yзмацненьню сiл усебаковых на доyгую i мёртвую зiму. Нягледзячы на гэта бываюць моманты прыгожыя, у якiя можна глядзець на палеткi збажыны i групы дрэy на палянах, а заyсёды ёсьць тут гэта найдзiyнейшая цiша вясковая, якой нiякая частка тутэйшага жыцьця замянiць i yзнагародзiць не можа. Луна ёсьць вёска без асобай прыгажосьцi, але мае прыгожыя палi, прыгожы сад сапраyды цудоyны, прыгожыя паляны, старыя дрэвы двару. Ёсьць тут дакладней акацыi так вялiзныя, якiх у клiмаце нашым не бачыла нiколi, i вельмi прыгожыя векавыя лiпы. Усё гэта, нягледзячы на дажджы i халады, у моманты распагоджваньня неба спраyляе мне многа прыемнасьцi… што да людзей, то акрамя гаспадароy дому, у якiм з Марыяй Абрэбскай знаходзiмся, маем блiзкую суседку, уладальнiцу Луна, панi Рамэрову, яшчэ даволi маладую, мiлую i сумную, з якой павязалi стасунак ветлiвы i прыемны. Ёсьць сумнаю, бо няпоyныя два гады таму страцiла y адзiн год мужа i дарослага сына, а другi сын малы пад пагрозай сухотаy, якiя забiлi таго. Сама хворая, самотная, лагодная i простая, мае панi Рамэрова штосьцi y сабе чуйнае i самой доляй сваёй прывабная. Маем тут таксама ксяндза, мала адукаванага, але нязьмерна чэснага чалавека, велiзарна адданага колу працы адукаваньня i yмаральненьня люду i доктара, якi што хвiлiну прыходзiць мне на памяць Бальзакоyскага «Вясковага доктара», – так пiша Элiза Ажэшка аб нашым мястэчку y лiсьце на iмя Канстанцiна Скiрмунта.

У пачатку 2001 года адданыя паклоньнiкi творчасьцi Элiзы Ажэшка y Луне на падыходзе да 60-годзьдзя з дня нараджэньня вялiкай пiсьменьнiцы, улiчваючы той факт, што Элiза Ажэшка наведвала Луна i пакiнула аб вёсцы прыемныя yспамiны, вырашылi памяняць назву вулiцы Камсамольскай, былой Паштовай, на вулiцу Элiзы Ажэшка. У тыя днi на вулiцы было паштовае аддзяленьне, да якога, магчыма, Элiза Ажэшка прыходзiла. Вулiца таксама вяла да палаца Ромэраy, да yладальнiцы якога панi Рамэровай заходзiла y госьцi пiсьменьнiца. Кандыдат гiстарычных навук настаyнiк гiсторыi Луненскай школы Станiслаy Сiльвановiч падрыхтаваy iнфармацыю аб асабiстых i лiтаратурных заслугах Элiзы Ажэшка перад Наднёманскiм краем i непасрэдна перад мястэчкам Луна. Актывiсты сабралi подпiсы людзей, якiя прасiлi назваць вулiцу Камсамольскую вулiцай iмя Элiзы Ажэшкi. Гэта заява была разгледжана на паседжаньнi дэпутатаy Луненскага сельскага Савету, якiя аднагалосна пагадзiлiся даць вулiцы Камсамольскай новую назву Элiзы Ажэшкi.

Вулiца Камсамольская, раней Паштовая, па каторай хадзiла Элiза Ажэшка на пошту i y госьцi да Ромэраy

Але дарэмна цешылiся аматары творчасьцi Элiзы Ажэшка. Тры мясцовыя камунiсты i «вэртыкаль» Мастоyскага раёна кiнулiся абараняць назву вулiцы. Па мястэчку пачалi распаyсюджваць улёткi y падтрымку Скiдальскiх камсамольцаy!? Выдумалi, што вулiца названа y iх гонар, чаго нiхто нiколi ня ведаy. У раённай газэце «Зара над Нёманам» былi надрукаваныя сфальсыфiкаваныя матэрыялы на гэтую тэму. Галоyны Мастоyскi начальнiк казаy: «Хто такая гэта Ажэшка? Што яна такое напiсала хiба на польскай мове…?». У нецэнзурных выразах характарызавала маральнасьць прыватнага жыцьця пiсьменьнiцы загадчыца Луненскай бiблiятэкi. Нарэшце адзiн з камунiстаy працiyнiк перанайменаваньня вулiцы склаy сьпiс нязгодных i падрабiy у гэтым сьпiсе подпiсы. Паседжаньне сельсавета адбылося нанова, але абаронцы вулiцы Камсамольскай нават на яго не зьяyiлiся. Ім гэта было yжо непатрэбна. «Вэртыкальшчык» з Мастоy забаранiy мяняць назву вулiцы. Не называю iмёнаy «герояy» гэтых падзеяy у сувязi з тым, што yсе яны маюць дзяцей i yнукаy. На думаю, што для iх гэтая веды былi б прыемнымi.