ТҰРАН БАҺАДҮРЛЕРІ НЕМЕСЕ ЕР, БИ, НАРДЫҢ ЕРЛІК ЖОРЫҚТАРЫ

Бауырлар «Ур-а-а!» деп бiр-бiрiн ?аусыра ??ша?тап, ?атты ?уа-нысты. Сол лепiрген к?йлерiн жасыра алмай, ?шеуi ж?дыры?тарын т?йiстiрiп, т?йiлген ?олдарын серпе к?тердi.

?шеуi сырт?а шы?ып, сауыттарын киiнiп ?айтып келiп едi:

– О, б?рекелдi! Жауынгерлiк сауыттары? ??тты болсын!

– Б?ларды сайып?ыран батыр деуге ендi жарады! – деп лепiрдi ж?рт.

Бауырлар б?л жолы марапат-ма?тау?а оншалы?ты елiккен жо?. Оны? орнына:

– Дат, та?сыр! – дедi тосыннан.

– Даты? болса, айт!

– Бiз сiзге ?р?айсымыз бiр-бiрден сауал ?ойса? деп едiк.

– ?ойы?дар сауалдары?ды!

Бiрiншi Ер шы?ады ал?а:

– Та?сыр, осы ??iрден бастап сонау ?ап?аз бен парсы ж?рты-ны? терiстiгiне дейiн с??ына жат?ан елдi Мидия, Мад елi дейдi. Сол ж?рт сiздi? аты?ыз?а байланысты ?ойыл?ан ба? Соны? аны?-?аны-?ын бiлсек деп едiк.

– Б?л с?ра?ы?а менi? о? ?ол биiм жауап берсiн.

О? ?ол би тама?ын кенеп, ?зiне с?з берген Алып кiсiге ?арап алып, с?зiн бастады:

– Б?л кiсiнi ел-ж?рты ?ошеметтеп Алып Ер То??а деп ата?аны-мен, шын аты – М?ди. Ал парсылар б?л кiсiнi? ата?-да??ынан, ?а?ары мен же?iмпаз, жаугершiлiк жоры?тарынан ?рiккенiнен «Афрасияб» деп атайды. Афрасияб парсыша – «жан т?ршiгерлiк ?ор?ыныш пен ?рей ?келетiн адам» деген ??ымды бiлдiредi. Я?ни, б?л кiсiнi? аты атал?ан жерде парсыларды? жыла?ан баласы сап тыйылып, ?здерi ?ор?ыныш пен ?рейге бой алдырады.

Д?л осы т?ста Алып Ер То??а ?аба?ын т?кситiп, к?зiн алартып, ?ртын торситады да:

– ?алай, мен ?ор?ынышты ??быжы??а ??саймын ба? – деп, ?зi шыдай алмай ?ар?ылдап к?лiп жiбередi. ?ал?андары да ?ыран-топан к?лкiге ерiк бередi.

О? ?ол биi с?зiн ?рi ?арай жал?айды:

– Бiздi? б?л парсы ж?ртын билеп-т?степ келе жат?анымыз?а екi м?шел, т?рт жыл болды.

– Я?ни, жиырма сегiз жыл! – дедi Нар.

– И?, д?рыс айтасы?. Бiр ?рпа?ты? ?мiрiндей уа?ыт осы ??iрдi жайлап, билеп, ?оныстанып отыр?аннан кейiн бiздi? ж?ртты «М?ди елi» демей не дейдi?!

Ендi ал?а Нар шы?ты:

– К?ктен т?скен ?асиеттi т?рт кiтапты? бiрi Тауратта (Библияда) былай делiнiптi: «О, Израиiлдi? ша?ыра?ы, мен сендерге алыс солт?стiктен ?ара н?пiр халы? ?келдiм. Б?лар – к?не халы?, м??гi жасайтын халы?, оны? тiлiн сендер бiлмейсi?дер, не айт?анын ??пайсы?дар. ?ал?аны – ашыл?ан ?абiр сия?ты. ?олдарында сада? пен найза. Оларды? барлы?ы да – ба?ад?рлер. Сенi? егiнi?дi таптайды, ?ыздары? мен ?лдары?ды ?орлайды, iрiлi-?са?ты малдар-ы?ды сояды, ж?зiмдiктерi? мен ба?шалары?ды отайды. Сен сенген ?ала?ны? ?амалдарын болат семсерiмен жермен жексен етедi. Бiра? сол к?ндерi, мен сендердi ?олдап, жебеймiн» – дептi Яхва ??дай-лары. Б?л туралы не дейсiздер? Сiздер, са?тар, шынымен-а? олар айт?андай жауызсыздар ма?

Алып Ер То??а д?у басын шай?ап, ке?к-ке?к к?лдi де, ендi сол жа?ында?ы н?керiне ?арап:

– Б?л сауал?а, менi? сол ?ол биiм, сен жауап бершi, – дедi мейiрлене.

Сол ?ол биi де б?л сауалды к?тiп отыр?андай шешiлiп с?йлеп бердi:

– Бiз парсы ж?ртын ?ана жаулап, ?ол астымыз?а ?аратып ?оймай, батыста сонау Вавилон, Ассирия, Палестина патшалы?-тарыны? жерiн де атымызды? т?я?ымен таптап, тiзе б?ктiрдiк. Ал ар жа?ында?ы Мысыр, Элам ж?рты, мына т?стiк б?йрдегi ?ндi ж?рты бiзге бас иiп, салы? т?леп келедi. Егер ?ажет болса, оларды да баса к?ктеп, жерлерiн жаулай аламыз. Бiра? бiз олар айт?андай жауыз-ды??а, ?рлы?-?арлы??а бой берген емеспiз. Рас, ?арсылы? к?рсет-кендерiн аяусыз жаншыды?, ?арсылы?сыз бас игендерiне ра?ым-шылы? жасады?. ?оры??ан б?рын ж?дыры?тайды дегендей, олар-ды? салып жат?аны ??р байбалам ?ой. Сендер соны айтып жат?ан боларсы?дар?

Нар ?ана?аттандым дегендей басын изедi. Ендi алды?а Би шы?ты:

– Д?ние ж?зiндегi е? к?не «Авеста» деген кiтап бар. Б?л кiтапта жер бетiндегi е? ежелгi, ал?аш?ы дiн – зороастр дiнiнi? негiздерi мен ?а?идалары жина?тал?ан. Осы дiннi? ?йыт?ысы Заратуштра пай?ам-бар мен Т?ран даласыны? ?кiлдерi, арий ж?рты ж?не сiз жайлы да ??гiме ?оз?алады. Менi? с?райын дегенiм, Заратуштра пай?амбар мен сiздi? ара?ызда ?андай байланыс бар? Мiне, сол ж?нiнде бiлсек деп едiк.

– ?, сен З?рдаш пай?амбар туралы айтып т?рсы? ?ой, – дедi Алып Ер То??а бурыл тарт?ан ?аба са?алын тарамдап. – Ол бiздi? ту?ан ?ой, Бозаттыны? баласы. Хазар[2 - Хазар* – Каспий те?iзi.] мен Арал ма?ында т?йе ба?ып, ой ?уып ж?рiп, пай?амбарлы?ты н?сiп еткен. Бiр Т??iр – К?н Т??iрiне ?ана сиынуды уа?ызда?аны ?шiн т?ранды?тарды? ?ысымына ?шырап, парсы ж?ртынан пана тапты. Сый-??рметiне б?ленiп, дiнiн таратты. Жалпы оны? уа?ызында к?п пайдалы жайттар бар. Мен З?рдаш бабамызды? ха? дiнiне осы жерде к?з жеткiзiп, бабамызды? iлiмiн ?з хал?ына ?айтаруды парыз санап ж?рмiн. Елдi бiр ?а?ан билейтiнi ?андай ха? болса, жер-д?ниенi де бiр Т??iрi билейтiнi сондай ха? емес пе. Бiздi осы бiрлiк бай-ланыстырып т?р?ан шы?ар. Ал, ?уездi кiтап дегенi?дi мен бiлмейдi екенмiн.

– Ер баба, «Авеста» де?iз, оны бiлмейтiн де ж?нi?iз бар. Ол кiтап сiздердi? заманы?ыздан V ?асыр кейiн барып д?ниеге келген ?ой.

– Сен бала, к?рiпкелсi? бе, м?ны? б?рiн ?айдан бiлесi??.. Е, мейлi, м?ны? б?рiн кейiн с?растыра жатармыз. Ал, ?азiр…

Д?л осы кезде сырттан ?арашы кiрiп:

– Хан ием, Мысыр елiнен елшi келдi. ?абылдауы?ызды с?райды, – дедi басын иiп.

– Кiр – сiн! – дедi Алып Ер То??а екпiнмен.

Жанында екi з??гi серiгi бар ?зын бойлы ?ара с?р кiсi кiрiп келдi. Ол сырты оймышталып, алтындал?ан папирус ?а?азыны? орамасын жазды да, ?зiп – ?зiп былайша о?ып шы?ты:

– Жер ж?зiнi? жартысынан к?бiн жаулап ал?ан, же?iмпаз ?мiршiм! Мысыр елiнi? патшасы Нехо пер?ауын Сiзге жалынды -жалынды с?лем жолдайды. Сiзге деген ??рмет пен берiлгендiктi? ?теуi ретiнде екi керуен асыл б?йымдар мен алтын-к?мiспен к?м-керiлген тарту-тарал?ыларды пер?ауынны? мерекелiк сый-тартуы ретiнде ?абылдауы?ызды с?раймыз. Ж?не сонымен бiрге ?р ай сайын?ы алым-салы?ты да уа?тылы жеткiзiп т?ру?а мiндеттенемiз. Соны? ?теуi ретiнде бiздi? елiмiзге ?не-мiне басып кiруге дайын т?р?ан ?осыны?ызды то?тату?а б?йры? беруi?iздi ?тiнемiз.

Сiздi? ата?-да??ы?ыз аспандап, ?азына?ыз молая берсiн деген iзгi тiлекпен Нехо пер?ауын».

Елшi айтып болдым дегендей ?олын кеудесiне ?ойып, басын идi. ?олында?ы ораулы папирусты Алып Ер То??аны? н?керiне бердi де, ?зi б?рын?ы орнына ?айтып барды.

– Мейлi, Мысыр?а шабуыл жасау?а асы?пай-а? ?ояйын, —дедi Алып Ер То??а елшiге сынай ?арап. – Дегенiмен, Нехо пер?ауыны?а айтып бар, алым-салы?ын б?рын?ыдан екi есе к?бейтсiн, сонда ?ана ?тiнiштерi? орындалады.

– Болсын, та?сыр! – дедi елшiлер та?ы да иiлiп та?зым етiп. Сол к?й-лерi керi шегiнiп, шеткерiрек барып т?рды.

– Даяшылар ?айда, б?лар?а да кесенi толтырып наурыз к?же ??йсын. ?здерi жарытып тама? iшпей ме, ары? ?атпа екен. Елдерiне бiраз шыр жинап кетсiн.

Айнала отыр?андар патшаларыны? с?зiне та?ы ра?аттанып к?лiп алды.

Даяшылар олар?а к?же толы кесенi ?сынып жат?анда, сыртта?ы ?арашы ?айта кiрдi:

– Хан ием, Кейхосрау шах хатшысын жiберген екен, алды?ыз?а кiрсiн бе?

– Б?л жиен на?ашысын не себептен еске алып, керек етiп ?алды? Кiрсiн.

– Кейхосроуды неге жиен дейдi? – дедi Нар Бидi? ??ла?ына сыбырлап.

– ?йткенi, оны? ?кесi Сияуыш т?ранды? ?ыз?а ?йленген.

– Сияуыш Алып Ер То??аны? ?олынан мерт бол?ан жо? па едi?

– И?, кескiлескен бiр со?ыста Алып Ер То??амен жекпе-жекке шы-?ып, ажал ??шты. Ал баласы Кейхосрау ?кесiнi? орнына та??а отырыпты ?ой.

Осы кезде сусар б?рiк, т?йе ж?н ?о?ыр шапанды хатшы кiрiп келдi де, иiлiп та?зым еттi.