Бабалардын жанырыгы

– Бир аздан кийин ат тизгиндерин коё беришет.

– Балдар туура аныктап жатышат.

– Иши кылып Беккулу атанын талы колдоп, биздин к?л?кт?р чыкса экен.

– Ошондой десе?, Беккулу атанын арбагы, М?й?зд?? эненин касиети жар болсун!

– Ой, ким билет Баатыркандын к?л?кт?р? ты? сыяктанат. Анын жылкылары дабан жарган мыкты к?л?кт?р эмеспи.

– Байсейит байдын к?л?кт?р? да мыкты.

Т?м?нбай, кара мурутун сылап, калпагын о?доп к?ийип, ойлоно айтты:

– Менин баамымда Баатыркандын к?л?г?н?н ?ч сууту кем экен. Кандай болоор экен марага чукул алардын ж?р?ш? жайлайт го.

Эсенгул Т?м?нбайдын баамчыл ары аяр, ары сынчы экенин билч?. Ал ичинен ойлоп жатты «Буюрса Т?м?кемин айтканы эле келет го» деп.

– Ошондой эле болсун Т?м?ке Беккулу атанын талы колдоп биздин к?л?кт?р чыгып кетсе гана.

Эк?? ойго батып унчукпай калышты. Бир топ убакыт ?тт?. К?л?кт?р марага алып-учуп кирип келатат. Ат ?ст?нд? чабандестер к?л?кт?р?н? удама –удаа камчы урат. Чеч??ч? мезгил ?т? жакын калды. Ча? чубалып, аш берген жакка карай келатат. Э? алдыда Т?м?нбайдын Акжелеги келатат. Ал аш берип карап турган элге желек булгап келаткандай чо? майрамдык шаани, кубанычты белгилеп тургандай болду. ?ст?нд?г? чабандес да кара к?йн?к, ак жоолук байланган ты? бала экен. Атына удама-удаа камчы уруп келатат. Анын артында Кула аргымак каалгый, туягын жерге мылгытып, к?к?л?н к?кк? ыргытып сыймыктуу келатат. Кара байыр казанат, мактаса кеп жарашат талыбай чуркап алган экен. Эк??н?н ортосу э? эле жакын тизгин улаш келатат. Куланы минген Тынайдын баласы, ты? чыйрак аттын кулагы менен те? ойногон бала, к?л?кк? олбуй-солбуй камчы уруп келатат. Анын артында Эсенгулдун Сарыторусу кыска моюн туу чукак жаныбар экен. Кулактарын жапырып, буту менен жерди сапырып келатат. Андан ары Баатыркандын Кара аты келатат. Тал жибектей куйругу шамаалга чубалат. Сай—сайлап ж?н? б?л?н?п, аркардай к?з? кызара келатат. Анын артында Жантайдын Кара аты келатат. К?л?кт?рд?н келатканын к?р?п кара к?йн?кт?кт?р аябай жыргап, асманга секирип, эки алаканын бир-бирине ургулап кубанышат. Т?м?нбай ?з?нч? эле дерде?деп, Атыгай ага к?л? карады:

– Беккулу атамын арбагы колдоп Кула аргымак чыкса экен.

– Талашым жок кайсынысы болсо, ошонусу чыксын иши кылып Беккулу атанын к?л?г? чыкса болду. Бизди атанын талы колдосун.

Бирок к?л?кт?р улам кызый чуркап орун которуштуруп жатышты. Биринчи болуп, Акжелек булгап, ашка чо? салтанат жаратып, Акжелек аргымак чыгып келди. ?ст?нд?г? кара к?йн?к кийген бала марага эки колун к?к?л?т? ша?дуу чыгып келди. Т?м?нбай минген атын таштап. «А кудайлап чуркап барып, к?л?г?н тосуп алды. ?ст?нд?г? кара к?йн?к кийген бала шамдагай т?рд? жерге т?ш?п, Т?м?нбайды кучактап калды. Т?м?нбай баланын о? бетинен, бир ??п, сол бетинен бир ??п баланы таштап, к?л?г?н чуркап жетелеп суута баштады. Экинчи болуп Атыгайдын Кула аргымагы келди. Ал биринчи келмек эле эмегендир ашказанынан жабыр тартып калган шекилденет. ?ч?нч? болуп капталында канаты бар, Баатыркандын Кара аты чыгып келди. ?ст?нд?г? бала кара атка окшошуп чылгый кара кийинген экен. Баатыркан к?л?г?н?н артта келгенин кападар болуп турду. Ал саяпкерди жемелеп да жиберди.

– Жакшы тапталбай калыптыр, бу саам кара к?йн?кт?рд?н к?л?г? кара тулпарымды артка с?р?п таштады,– деп капаланды.

Т?рт?нч? болуп, Шо?ко С?й?рд?н уулу Эсенгулдун касиетт?? Сарыторусу учуп к?й?п чыга келди. Ушунча к?л?кт?рд?н ичинен анын т?рт?нч? болуп келиши да чо? кубанычты жаратты.

Эл бир ооздон кыйкырып:

– Беккулу атанын к?л?кт?р? бринин артынан бири чыга келди.

– Кара к?йн?кт?кт?рд?н к?л?кт?р? д?б?рт таштап чыгып келди.

– К?н?ч?кт?кт?р к?н?ч?кт?г? каймыган жеп к?л?кт?р?н жакшы таптаган экен.

Чогулган эл кыраан каткырып к?л?п жатышты.

– Буларды Бугу энесинин арбагы колдоду.

– К?зг? чабаарлар кыйын эл болот. Намысты о?ой менен бербейт.

Элдин баары ыйык жаныбар Т?м?нбайдын Акжелегин мактап жатты. Журттун к?з? тиет деп жабуу жаап далдаа жерге жетелетип жиберди. Ошол да?азалуу чо? ашта негизги байгени Беккулу атанын тукумдары алды. Биринчи байгеге он жылкы, ж?з кой, беш уй ыйгарылды. Калган байгелер да жакшы болду. Ошондо Атыгай, Т?м?нбай, Эсенгул ?ч?? ке?ешип, ошол аш берген жердин ж?з жаштан ашкын ?ч карыясы бар экен. Байгеден алган ?ч бээни карыялардын алдына жетелеп келип, ийилип салам берип, «алгыла» деп ?т?н?шт?.

Карыялар:

– Ой, Беккулу атанын кулундары к?л?кт?р???рд?н арышы арбый берсин!

– Беккулу ата?ардын талы колдосун!

– К?л?кт?р???р дайыма чыгып аман-эсен ж?рг?л?!

– Колу?ар ачык болуп, ырыскы?ар ташысын!-деп бата беришти.

Беккулу атанын тукумдары:

– Айтканы?ар келсин аталар!

– Дагы узак жашка чыккыла аталар!

– Аталар бата бергени?ер ?ч?н силерге ыраазыбыз!

– Аталар тукуму?ардын к?н?н к?рг?л?!

Ошондо узак жашка чыккан бир карыя маселдетип бата берип с?йл?й баштады:

– Жараткан кудайымын алдында аман-эсен болгула! Беккулу атанын к?л?кт?р? биринин артынан бири чыгып келиптир, талаа, т?зд?р???рд? камбар атанын тукуму к?б?й?п, к?л?кт?р???р жарышты топ жарып чыга берсин! Ойсул ата жерге?ерден кетпесин! Беккулу атанын тукумдарын калктын пири Калкаман ата колдосун! Бакыттын пири Кыдыр Иляс колдосун! Б?г?н дагы кара к?йн?к кийген бала байгеде к?л?к чаап чыгып келди. Балдары?ардан бакыт кетпесин! Жигиттери?ер эл керегине жарап аман-эсен болсун! Карыялары?ар, ак жоолукчан энелер журтту жолго салган акылман болсун! Оомийин!

Ошол жерде турган элдин баары бата кылышты. Беккулунун тукумдары эт жеп, куран окуп бата берип, аштын ээлери менен жакшы ырай менен коштошуп, малын айдап, к??д?йг? карай агылып келатышты.

Жер ?й Суусуна жакындаганда Беккулу атанын тукумдары бир улак таап, эки жаатка б?л?н?п улак тартып, айылга кубаныч, ша?- шарапат менен кирип келмей болушту. Аларды жолдон санжырачы, т?км? акын, куудул, Борг?т?н менен Канай тосуп алды. Борг?т?н менен Эсенгул комуз чертип жамактатып ыр т?г?п келатышты. Жигиттер к?кб?р? тартып айылга кирип келишти. Улакты шарт боюнча Бекулу атанын э? улуу карыясынын ?й?н? ташташты. Карыяга алган байгеден бир бээ беришти. Элге ашта болгон жа?ылыкты баян кылып айтып жатышты. Ошондо карыя алаканын жайып, кудайга жалынып:

– Оо кудайым, Чо? Жергес жеринен сабылып к?ч?п келдик эле, ушул эки тоонун ортосундагы кара к??д?йг? жай алдык, кудайым ушул жерден биздин элдин тукумун к?б?йтс?н! Ушул жерде небере-ч?б?р?л?р?б?з ?с?п к?б?йс?н! Жаратканым бизди кырсыктан сырткары кылсын! Жалпы журттун алдында ушинтип к?л?г?б?з чыгып, балдарыбыздын атак да?кы жалпы кыргызга тарай берсин! Оомийин! –деп ак сакалы белине жеткен карыя бата берди. Баардыгы алакан жайып бата кылды. Эртеси Т?м?нбай, Атыгай, Эсенгул ?ч?? ?ч бээ союуп элден-журттан бата алды.

Ошол к?н? чо? той болду.

Ошол к?н? Беккулу атанын тукумдары кудайга жалынып жатышты.

Ошол к?н? Беккулу атанын да?азасы дагы бийиктеп баардык элге жайылып жатты.

Ошол к?н? к?зд?н э? сонун к?н? тийип адамдар кубанып жатышты.

Ошол кубанычтуу к?н ошантип санжырага айланып, жомок болуп кеткен экен.

***

Автордун оюу

« Ассалому алекум!» « Алейкума ассалам?» Жаратканым бул китепти качан баштадым эле, суук болуп, Балыкчынын шамалы уйгу-туйгу согуп турган бороонду к?зд? баштабадым беле. Андан бери итабар мезгил ?т?п, жылдар жылып, айга-ай жармашып, эсепсиз к?нд?р закымдап ?тк?н экен. Китепти жазган мен дагы ак чач адамга айланыпмын. Же болбосо карып улгая т?ш?пм?н. Жарыктык мезгил адамдарды ошондой кылып салат тура.

Менин алды жагыман,

Коён качты сере?деп.

Чар тарапты карап коюуп,