Оценить:
 Рейтинг: 4.6

Мавлоно Завқий

Год написания книги
2017
<< 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 >>
На страницу:
5 из 10
Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля

– Поччам яхшимилар?

– Худога шукур, сизни кyп тилга оладилар, у киши сизга почча эмас ту?ишган о?адеклар.

– Тy?ри, мен ?ам yзимни я?ин тутаман, энг кyп борадиган жойим сизларники. Мана бу нарсаларни олиб ?yйинг, – деди у ?yлидаги шо?и рyмолга yралган нарсаларни опасига узатиб.

– Нега одамни хижолат ?илиб нарса кyтариб келасиз. ?ар сафар бизларни хижолат ?иласиз.

– ?еч ?андай хижолатлиги йy?, Убайдуллохон учун холва. Сиз билан поччамга ?аймо? олдим.

– Ра?мат, умрингиздан барака топинг, сиз бизни йy?лабсиз, сизни Худо йy?ласин.

– Убадуллохон ?аерда, анчадан буён кyргим келиб юрибди.

– Жиянингиз мадрасада y?ияпти, жуда y?ишга астойдил. Кечалари билан мутоала ?илади.

– Барака топсин, у олим бyлади, бyладиган боланинг ?или?идан маълум дейишлари бежиз айтилмаган.

– Ило?о айтганингиз келсин. ?али замон келиб ?олади, сизни жуда со?иниб юрган эди. Роса ?увонади.

– Ундай бyлса кутаман.

– Худо хо?ласа бу болангиздан кyп нарса кyрасиз.

– Ило?о айтганингиз бyлсин.

– Нимаси биландир бош?а болалардан ажралиб туради-да.

– Устозлари ?ам шундай дейишмо?да, жуда ?обилиятли эмиш.

– Фикрлашлари худди катта одамлардек, го?о сyзингизга шеър айтиб жавоб беради. Бу боладан шоир чи?иши ани?.

– Ўзи ?ам тинмай мутолаа ?илади. Яхшиям шу овунчо?имиз бор, йy?са… – у енги билан нурсиз кyзларини артиб, йи?лаб юборди.

– Йи?ламанг опажон, йи?ламанг. ?ар иш Худодан, балки барча орзу-?авасларингизни шу y?лингиздан кyрарсиз.

– Айтганингиз келсин, поччангизни ?ам менга yхшаб ичи тyкилиб адо бyлган.

– ?али ?увончли кунлар ?ам келади опажон. Худо yзи ме?рибон.

Поччаси Му?аммад Соли?нинг кириб келиши су?батни бyлиб юборди.

– Келганингизни одамлардан эшитиб, оё?имни ?yлимга олиб келяпманда. Саломат бормисиз? – деди у сyрашиш учун ?учо? очиб.

– Худога минг ?атла шукр, yзингиз бардаммисиз?

– Зап келибсизда.

– Шу денг почча Убайдуллахонни о?анграбоси борми, тез-тез кyргим келиб ?олади.

– Жуда яхшида, биз ?ам сизни со?иниб ?оламиз. Жиянингиз катта йигитча бyлиб ?олган, y?ишлари ?ам аъло.

– Опамдан эшитиб жуда ?увондим, умри узо? бyлсин.

***

?ар бир фу?арода фидоийлик масъулияти бyлиши шарт, акс ?олда у миллатнинг вакили эмас.

Вужудимизга чу?ур ?уло? оссак, унинг ?аърида шайтоннинг макони мавжудлигини сеза бошлаймиз. У билан мунозарага киришиш учун доноликни эгаллаш лозимлигини англаб борамиз, биз донолашган сари даставвал ?удратли па?лавоннамо шайтон аста-секин ожизланиб боради, баркамоллик даражасига кyтарила олсак, у мутла?о бизнинг ?улимизга айланади, акс ?олда биз унинг ?ули бyлиб умримизни yтказамиз.

Ўрта Осиё хонликлари yзларининг ички зиддиятларига кyмилиб ётганларига ?арамай, yзаро жанг ?илишар, шундо? ?ам ожизланиб ?олган хонликлар чyкаётган тешик кема мисоли эди. ?y?он Бухоро билан, Бухоро Хива билан тинимсиз урушлар ?илар эди. Ана шундай нодонликлар етмаганидек, мамлакат ичкарисида ?ар хил миллат ва элатлар бир-бирларининг гyштларини ейишга ташна бyлиб ?ипчо? билан yзбек, yзбек билан ?ир?из бир-бирларини савалашар эди. Барча ?илинаётган нодонликлар мисоли буюртмадек, рус армиясининг бостириб келиши учун ?улайликлар яратар эди. Ана шундай бир даврда бир неча асрлардан буён тайёргарлик кyрган рус империясининг жангчилари жанговар юришларни алла?ачон бошлаб юборган. Европа давлатлари аро жангларда катта тажриба орттирган, замонавий ?уроллар билан ?уролланган рус аскарлари Тошкентни ?амал ?илишган, тошкентликлар yз она ша?арларини мардларча ?имоя ?илардилар, ёрдам кучи сyраб ?y?он, Бухоро хонликларига мурожаат ?илган эдилар, ёрдам эса етиб келган эмас. Бир неча ?афталик аёвсиз жангдан сyнг рус саркардалари энг ?аби?, энг шаф?атсиз усулни уятсизларча ?yллай бошладилар. ?илич ва эскирган пилта милти?дан бош?а ?уроли бyлмаган оддий кишиларнинг жасурликларига ?арши энг замонавий ?уролларга ва ?арбий санъатга эга бyлган ?арбийларнинг ?амал ?илишдан таш?ари ша?арга о?иб кирадиган сувнинг йyлини тyсиб ?yйиши таърифга си?майдиган золимлик эди. Тошкент а?олиси бу ?ийинчиликка ?ам чидади, захирасидаги сувларни фа?ат гyдаклар ва беморлар учун сарфлаб yзлари очлик ва чан?о?лик азобига чидаб, ширин жонларини аямай жанг ?илардилар.

***

Маллахон тахтга yрнашиб олгандан сyнг хал??а берган ваъдаларини унутиб бутунлай тескари ишлар ?илишга тушди, yлпонларнинг турларини yзгартирар, ?аълаларни ?айтариб олиш учун тинимсиз урушлар ?илар, ?ийналиб кетган мазлум хал?нинг ?аёти янада о?ирлашиб борар, натижада яна хал? эътирози, исён келтириб чи?арарди. Бунинг устига у yта мутаассиб киши бyлиб, хилма-хил жазолар жорий ?илган. Шароб ичган кишини таё? билан савалатиб урдирар, намоз y?имаган кишининг юзига ?ора суркаб эшакка тескари yтиргизиб изза ?илдирар, озгина э?тиётсизлик ?илган одамни сyйдириб юборар эди. Фитна уюштирган мухолифат ?еч ?андай ?ийинчиликсиз хон саройига бостириб киришиб Маллахонни yша ернинг yзида сyйиб юборишади.

Ўша даврда ёр?ин юлдуз сифатида отилиб чи??ан Алим?улало?ида мав?ега эга эди.

?y?он хонларининг авлодидан бyлган Соди?бек, Хожибек ва Шо?ру?ларни хон тахтига даъвогарлик ?илганлари учун мамлакатни бундай нозик даврларда бош?аришга зарарлари тегади деб, уларга тахтни ваъда ?илиб Ўш ша?рига алдаб ча?иришади ва Алим?улнинг буйру?ига биноан яширинча сyйиб юборишади. 1863 йилда Маллахоннинг y?ли Шо?муродни хон деб эълон ?илишади. Бир йилгина хонлик лавозимида yтирган Шо?муродхонни ?ам yлдириб юборишади. ?еч ?андай ?аршиликсиз бyшаб ?олган тахтга яна Худоёрхон yтирди.

***

Алим?ул Ватан осмонида пайдо бyлган ёр?ин юлдуздек эди, омад ?ам ёпирилиб кела бошлади. У Туркия султонига мурожаат ?илиб, yз аскарларини 60 та замбарак ва милти?лар билан ?уроллантирди. И?он атрофидаги бир неча жангларда ?арбий ?ийла ишлатиб русларни бир неча марта енга олди. Унинг ?алабалари русларни чyчитиб юборди, бе?исоб жасур йигитларни очи? майдонда енга олмасликларини билган ?анимлар ?ийла ишлатиш йyлларини ?идира бошладилар. Бу йyлдаги энг ?улай ва осон йyл жосуслар ёллаш, миш-мишлар тар?атиш, содда одамларни алдаш йyли билан yз томонларига о?дириб олиш эди.

26 А?иллик бор жойда нафа?ат душман, ?атто шайтон ?ам бош ти?а олмайди, дейишади. А?иллик йy?олган жой харобазорга айланиб душманга ем бyлиши ани?. Айни чо?да мамлакатда а?иллик йy?олиб, бир ма?сад йyлида бирлашиш yрнига тожу тахт талашишлар, ?ар бир во?еадан yз манфаати йyлида фойдаланиш каби иллатлар ривожланиб борар, бу душман учун айни муддао эди. Бундай ожизликдан усталик билан фойдаланиш натижасида Алим?улнинг кучи ?ир?ила бошлади. Кyпгина одамлар гуру?-гуру? бyлиб душман томонга yтиб кетарди. Алим?ул бу кyргиликни ?атти??yллик билан тyхтатиш чорасини кyра бошлади, о?иб кетганларни ушлаб yлимга ?укм ?илар, баъзиларини замбаракнинг о?зига бо?лаб отишар, ?илич билан чопиб ташлашар, бу чоралар эса акс таъсир кyрсатар, аламзадалар сафи ортиб душман томонга yтиб кетишарди.

***

Ёш бyлишига ?арамай Убайдулла оиланинг и?тисодий носозлигини ?ис ?илар, шунинг учун мутоаладан бyшаган ва?тларини отасига ?арашиш билан yтказар эди. Ў?иш ва амалий ишни бирга олиб бориш yзининг натижаларини бера бошлади. У аста-секин анчагина пухта шеърлар ёза бошлади, отасининг ?унари ма?сидyзликни ?ам yзлаштириб олди. Кучдан ?ола бошлаган отаси учун бу ?увонарли во?еа бyлиб, айни?са ота-боланинг ёнма-ён yтириб ме?нат ?илишлари, жуда ё?имли су?батлари эса ундан ?ам ?изи?арли yтар эди. Отасининг илми йy?лиги учун y?лига кyпро? савол берар, шоирларнинг ?аёти ва ижоди ?а?ида ?изи?ар, худди шогирднинг устозига ?илгандек муносабатда бyларди. Убайдулланинг жавоблари ани? ва ишончли эканлиги билан ?айратланарли эди.

– Ў?лим, ?азрати Навоийнинг “?амса” асарини y?иб чи?дингизми?

– Бу асар жуда улкан, ?озирчалик уни y?иб тугатмаганман, лекин анча-мунча танишман.

– Илм йyли маша??атли бyлади, сиз жуда кyп мутолаа ?илмо?ингиз лозим.

– Мен ?ам шу фикрдаман дада, ?али жуда кyп ме?нат ?илишимга тy?ри келади.

– Баракалла, фикрларингиз анчагина етилиб ?олибди. Яна бир гапим шуки, устозларингиз ?атори атрофингиздаги yрто?ларингизга ?ам эътиборли бyлинг. Уларнинг ичидан ?али олиму фозиллар етишиб чи?ади. Кишиларга ме?р кyрсатиш билан бирга ?алол яшишни ма?сад ?илиб олинг.

– Айтганларингизни албатта бажараман дадажон.

– Ундай бyлса сиздан кyнглим тy?. Ў?ишни давом эттириш ?а?идаги таклифимни yйлаб кyрдингизми?

– Ўйлашга yйладим-у, лекин озгина…

– Нима озгина, – деди ота хавотир олиб. – Ў?игингиз йy?ми?

– Ў?ишни жуда-жуда хо?лайману, лекин менсиз ёл?изланиб ?оласиз деб ?yр?аман, ?олаверса ме?нат ?илиб рyз?ор ишларига ?арашиб туришим лозим.
<< 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 >>
На страницу:
5 из 10

Другие электронные книги автора Хамидулла Абдуллаев