Оценить:
 Рейтинг: 4.6

Мавлоно Завқий

Год написания книги
2017
<< 1 ... 6 7 8 9 10
На страницу:
10 из 10
Настройки чтения
Размер шрифта
Высота строк
Поля

***

Фа?ат бир кишига, бир кишининг иродасига тобе бyлган мамлакат асло фаровонликка эришган эмас.

?ар бир давр кишилари келажак учун масъул эканликларини билмай яшашлари жиноятдир.

?укмроннинг энг бахтлиси инсоният фарзанди бyлган, yз миллатининг фарзандидир.

Исёнчиларнинг ташкилотчилари катта лавозимларни эгаллаб оладилар, ижрочилари эса аста-секин йy? ?илинади, ?ар доим шундай бyлиб келган. Ё?утдек товланиб ?ар ?андай кишини маст ?иладиган тахт деб аталадиган се?рли yринди? Насриддинбекка мунтазир, асрлар давомида зиддиятлар сабабчиси бyлиб, отани y?илга, акани укага душман ?илган ё?оч курси унинг рyпарасида, ун чи?армай минглаб одамларнинг жонини оладиган, калла суякларидан минора ясаб, ари?лардан ?он о?изадиган тилсим кутмо?да, тyполон ?илмай бутун бошли мамлакатлар бошига кулфат соладиган касофат, ?еч кимга ?еч ?ачон вафо ?илмай, шу?ратпарастлик касали билан а?лни оладиган кулфатлар маскани унинг ихтиёрида. ?еч ким унинг ?учо?ида ?анча фурсат yтиришини билмайди, шодлик билан ?арши олиб, ?ай?у билан сийлаб кузатади.

Бир ва?тлар Насриддинбекнинг кyзи отаси yтирадиган бу тахтга тушганда ?авас билан су?ланиб ?олар, унинг со?иби бyлиб, yша ерда yтиришни кyз олдига келтириб ?узур ?илиб жилмаяр, дабдабали хон сифатида юриш-туришларини yйлаб, барчага фармон берадиган олий мартабага эришишга оши?ар эди.

?увончлардан кyзи порлаб турган Насриддинбек бу курсининг чириб ?олганини, я?ин yртада мутло? yлимга ма?кум бyлишини билолмай, кyролмай шод эди. Бе?исоб асабийлашишлар, ?анча-?анча уй?усиз тунлар ва яна шунча хатарли кунлар ?исобига ?yлга киритган бу дастго? жилва билан ?иё бо?аётгандек, гyзал чиройини кyз-кyз ?илиб унга тикилиб турарди.

Мана энди yлим чангалидан аранг ?очиб ?утилган отасининг yрнига у yтиради. Парвардигор барчани бахтли бyлиш имконияти билан яратган. Афсуски, кyпчилик бахт ?идириб бахтсизлик томон одимлайверади, хоннинг авлодлари, Насриддинбек ?ам yзлари билмаган ?олда шиддат билан ин?ироз томон югуришар, бахт ?идириб бахтсизлик, кyргилик сари интилишар эди. ?еч ?ачон ?еч кимга вафо ?илмаган ?укмронликни талашишар эди.

1876 йил 22 январда Насриддинбек ва Абдура?мон офтобачи Россия ша?арларига жyнатиб юборилади, yша ерларда Насриддинбек 32 ёшда вафот этади.

Чоризм босиб олган Ўрта Осиё хал?ларининг ?а?-?у?у?ларини йy? ?илиб, уларни ижтимоий-сиёсий, маданий, и?тисодий ва ?арбий ?оло?ликда са?лаб туриш учун тyрачилик, ма?камачиликка асосланган бош?ариш усулини жорий ?иладики, бунда энг ?уйи мансабдан энг ю?ори мансабга ?адар бyлган лавозимлар ?арбийлар ор?али идора ?илинадиган тартибда yрнатилади. Ма?аллий хал?лардан таланган бойликлар: пахта, маъдан, рангли металл, ?оракyл тери, тулки териси, пилла, мева ма?сулотлари ва бош?алар, от аравалар, эшак ва хyкизга юкланган карвонларда Россияга олиб кетилар эди.

?y?он хонлигининг а?олиси 3 миллион сyм контрибуция тyлашга мажбур ?илинди. Бу даврда yзи шундай ?ам ме?наткаш хал? зиммасига янги-янги соли?лар юкланиб, 20 дан орти? ?ар хил соли?лар олинарди.

1876 йил 19 февралда Фар?она вилояти ташкил этилиб, Туркистон генерал-губернаторлиги таркибига киритилди. Генерал-майор Скобелев вилоятнинг ?арбий губернатори этиб тайинланди. Шундай ?илиб Хива хонлиги ва Бухоро амирлиги Россия империясининг вассалига, Фар?она водийси унинг ?арамо?идаги yлкага айлантирилди. Туркистон генерал-губернатори фон Кауфман императорга ёзган мактубларининг бирида, истило Ўрта Осиё хал?ларининг маданиятини, ижтимоий тара??иётини уч юз йилгача ор?ага суриб юборганлиги тy?рисида ма?таниб ёзган.

«Ў?ишлар чегараланган, ноёб ?yлёзмалар ва китоблар куйдирилган ёки олиб кетилган, маърифатли одамлар йy? ?илинган. Ўзбек миллатига мансуб 19 ёшдан 43 ёшгача бyлган кишилар мардикорликка олиниб Россия юртларига жyнатиб юборилган».

Убайдулло Зав?ийнинг йигитлик йиллари ана шундай мураккаб, юрти ?ашшо?, илмсизликка айланган ва?тда yта бошлади. Рус тyралари ма?аллий хал? ичида чи??ан хушомадгyй, нодон кишиларни ишбоши ?илиб тайинлар, бундай нобакорлар гyзал, зиёли одамларга кун бермай, уларни та??ирлар ва ?акоратлар. И?во, ча?имчилик, худбинлик, илмсизлик кучайиб борар, ма?аллий хал?нинг тубанлашишидан рус тyралари манфаатдор эдилар. Бундай шаф?атсиз усул таъсирида миллат ин?ироз томон одимлар, тара??иёт кишанлаб ташланган эди. Ана шундай ?аро кунларда ?ам фидоий, миллат ?а?ида ?ай?урадиган кишилар етишиб чи?мо?да эди. Убайдулло Зав?ий шундай кишиларнинг энг фаолларидан бyлиб, маърифат, маданият, маънавият ?а?ида тинмай изланар, yз ашъорларида хал? дарди, миллат орзусини тараннум ?илар эди. Миллат деганда айни чо?дагидек ярим ёввойи нодон кишилар тyдаси эмас, балки онгли, фидоий, бир-бири учун ?ай?урадиган, илмли, доно кишилардан иборат буюк одамлар йи?индиси бyлишини орзу ?иларди.

***

Зав?ийнинг шоир yрто?лари кyп бyлишига ?арамай, Му?имийга ало?ида ?урмат билан ?арар, ?азалларини зав? билан y?иб ёдлаб олар, Му?имийдек шоир бyлишни орзу ?иларди. Ёзган шеърларини биринчи бyлиб унга кyрсатар, лекин шоир уни етарлича ра?батлантирмас эди. Кyпгина ?олатларда шеърлари вазнга тушмаганини, нималардир етишмаганини айтса, кейинги сафар фа?ат ?офияга эътибор бериб мазмунни унутиб ?yйганини айтар эди. Шеър фа?ат жарангдор ва жyш?ин сyзларнинг yзидангина иборат бyлмаслигини, ?офиялар yхшашлиги билан чекланиб ?олмаслигини, оддий фикр ва наси?атомуз сyзлар билан бекорчи безаклар бермасликни yргатарди. Шеър ёзиш учун жуда кyп шоирларнинг ижодини чу?ур билиш, уларнинг шеър ва ?азалларини yрганиб, ёдлаб олиш лозим. Ташбе?лар нима, сyз yйини нима албатта билиш керак. Шоир шеър ор?али yз дарди, зав?и, ру?ий ?олатини ифодалай олиши лозим. Кyпгина ?аваскорлар жарангдор сyзлар жyш?ин ча?ири?лар ?илишиб мазмунга ало?аси йy? фикрлар ?yллашади, ?амма биладиган мисраларга ало?ида ур?у беришиб ёки мураккаб хорижий сyзларни кераксиз жойда ?yллаб ё?имсиз шеърлар ёзадилар. Бундай ?усурлардан э?тиёт бyлмо? лозим. ?а?и?ий шеърнинг ?иёфаси, тили, дили, муси?аси, яширин фикри, дарди ва фалсафаси, эзгу ма?сади бyлиши шарт. Бундай ?атти??yл талаблар аввалига бажариб бyлмайдигандек туюлган, Зав?ийни бирмунча бор тушкунликка тушиб зада ?илиб ?yйган бyлса ?ам у Му?имийдан сабо? олишни тарк этмади, аста-секин ?ийинчиликлар чекина бошлади, за?матли туюлган сатрлар бyшашиб равонлаша бошлади. Мавлоно Му?имий жилмайиш ва ?айратланиш билан муомала ?ила бошлади. ?атти??yлликни тy?ри англаган Зав?ий yзига нисбатан янада талабчанликни ошириб, борган сайин ажойиб шеър ва ?азаллар ярата бошлади.

Зав?ий муста?ил ?аёт бошлаб, ма?сидyзлик ва савдо-соти? билан шу?улланар, ижтимоий ишларда фаол ?атнашар, yзининг севимли маш?улоти шеърият билан жиддий шу?улланар, унинг ижодий ма?сули хал? ичида тез тар?алиб, шоир бyлиб танила бошлаган эди. У кyпгина шоирлар ?атори аввалгидек шоир Му?имий билан ?амкорлик ?илар, шеърларининг сиё?и ?уримасидано? унга кyрсатар, масла?атлар олар эди. Авваллари Зав?ийга тан?идий муносабатда бyлган Му?имий кейинчалик унга ?урмати ошиб, ра?батлантира бошлади. Унга бyлган ?урмати нишонаси сифатида баъзи бир шеърларига мухаммас ?ам ба?ишлади.


Вы ознакомились с фрагментом книги.
Приобретайте полный текст книги у нашего партнера:
<< 1 ... 6 7 8 9 10
На страницу:
10 из 10

Другие электронные книги автора Хамидулла Абдуллаев