Ел Шоңы. Шаңқай түс. II кітап

Тел?озы ?аптап келген Елгелдiлердi к?ргенде ?уелiде т?кке т?сiнбей, ?ор?ып та ?алды. ?йткенi, б?ларды?: «Тел?озы бiздi ?ры дейтiн к?рiнедi, соны д?лелдесiн!» – деп айтып ж?ргенiн естiген бiреулерден. Бiр жанжалды? болатынын iшi сезiп т?р?андай едi. Ж?не мына даукес Елгелдiлермен с?з ?оз?ау?а ы?ыласы да жо? едi. Б?лар, ?анында бар ма, с?зге мы?ты болатын.

Тел?озы Шо?нан с?рады:

– Мына ?апта?ан Елгелдiлер ?айдан ж?р?

– Б?л кiсiлер ?кемiз Жанкелдiге ??ран о?у?а келдi.

Тел?озы б?л Елгелiлер ?алай ??ран о?ы?ыш болып кеттi деп ойлады. Баласымен келiп отыр?ан со? с?здi к?бейтпей, ?ндемей ?алды. С?лден со? сырт?а шы?ып, бiр жыл?ы сою?а н?с?ау берiп, iшке ?айта кiрдi. Елгелдiлердi жек к?ргенiмен, бiра? бая?ы Таубайды? Шо??а берген бiр ж?йрiк тайына риза едi. Одан кейiн мiнiп ж?рген атын Шо??а берiп кеткенiне ?лi де к??iлiнде ризалы? бар болатын. Сол Тел?озыны? ашуын то?тат?андай едi. Тел?озыны? iшi ?натпай т?рса да, баласыны? жа?а?ы с?зiнен кейiн бiр жыл?ы сойылып тастал?ан. Дастархан басында бабасы Жанкелдiге, одан кейiн ?айтыс бол?ан Зейнет, Ж?метке арналып ??ран о?ылды. Б?л бас ?осу?а Тел?озы ?дейi ша?ыр?ан, ?азiр тiрi ж?рген ?лкен ?кесi ?нет риза болып ?алды.

– Б?л Елгелдiлер Сатыбалды ?кемiздi? ?лкенi ?ой. Б?гiн сол ?лкендiгiн жасап отыр, – деп бастап, туыс?андарын ма?тап бiрталай жерге барды ?нет. О?ан жауап етiп Айсары с?йледi:

– «Жа?сыны? артынан жа?сы туады» деген с?з рас екен, ендi мына бауырымыз Шо? болыс болып отыр. Сол ?за?ынан жарыл?асын. «К?нiл кiрi айтса кетедi» дегендей, осы арада айтпаса болмайды. Мына Тел?озы туыс?анымыз бiздi ?ры дейдi. Мiне, ?асиеттi дастарханы?нан д?м татып отырмын. Сiздерден бiр мал ?рласа?, не деп ?ар?ан дейсiндер…

– Айке, сiз ?рла?ан жо?сыз, оны бiлемiн, бас?а Елгелдiлер бар емес пе? – деп Тел?озы мына жа?тан ?осылып кеттi. Айсары да жауабын тауып кеттi:

– Ал осы отыр?анны? б?рi Елгелдi, б?рiмiзге де тиедi. Тел?озы, ондай с?здi айтпа ендi, б?дан былай. Айтса? сол адамны? атын атап айт. ?йтпесе, бiр руды т?гел ?ры дегенi? ?ят болады.

Айсарынын мына с?зiнде ж?н бар екенiн сезiп, Шо? ?кесiне ?атты ренжiп ?алды да:

– Тел?озы, сен ?алай с?зге т?сiнбейсi??! Айеке? б?кiл Елгелдiлер атынан айтып отыр ?ой. Онда сол ?рыны ?стап алса? айыпта, ?йтпесе ?ят болады. Б?кiл Елгелдi ?ры деуi? еш?андай кисын?а жатпайды.

– Тел?озы, сен ендi с?здi к?бейтпе, ?рласа да бiр ?йiр жыл?ыны? дауы бiтетiн болды, – дедi ?нет.

Тел?озы ?кесi? мына с?зiн онша ?натпай т?рса да, ?арсы с?з айт?ан жо?, ?ндемей ?алды. ?лкен ?кесiнi? с?зiн Шо? жал?а?ан. Екi туыс?ан руларды? арасында?ы б?рын ?атынасып т?ратын жолына ш?п ?сiп кеткендей к?рiндi Шо??а.

– Сол болмасы? десе?iздер, жиi ?атынасып т?р?аны? ж?н. Ма?ан ояз бiр поштабай ал деген. Сол адамды сiздi? ауылдан алайын. Кiмдi атайсыздар?

– Шо? бауырым, сен поштабай бол десе?, мен де ?ашпаймын, – дедi Айсары а?са?ал.

Ол кезде поштабай деген ?аза?тар арасында орыстарды? келуiне байланысты аса беделдi ж?мыс болатын. Мына с?здi Айсары ?дейi жа?ын а?айындарыны? бiреуiн ?ткiзу ?шiн айтып отыр?анын Шо? бiле ?алды да:

– Айсеке, сiз келiссе?iз, Елгелдiлердi? iшiнен кiм поштабай болатын ?зiм тандап алайын, – дедi.

Айсарыны? б??ан ?арсы айтар с?зi таусылып ?ал?андай.

– ?рине, ?рине д?рыс, – дедi.

Шо? к?зiмен отыр?андарды бiр шолып ?ттi де есiкке таман отыр?ан а?сары, он жетiге келiп ?ал?ан, ?ыр м?рынды, орта бойлы жiгiтке к?зiн то?татты.

– Мына жiгiт ?ай атаны? баласы? – деп Айсарыдан с?рады.

– Б?л жiгiт Т?лекбай батыр атамызды? ш?бересi Жой?ынбек деген азамат болады.

Шо? Жой?ынбек атынан ?ор?ып ?алды да, бiра? екi с?йлеген мына Елгелдiлердi? алдында жараспайтынын бiлiп, ?ндемей ?ал?ан. Тел?озы ?йi Елгелдiлердi ?она? етiп жiберген едi. Сол жолы Шо? Жой?ынбектi аулында алып ?ал?ан. О?аша отырып Жой?ынбекпен ??гiмелескен:

– Сенi? аты?ды неге Жой?ынбек ?ой?ан?

– Ай?ынбектен кейiн ?кемiз ер бала к?рмей ж?рiп, мен ту?анда Ай?ынбекке ?й?астырып Жой?ынбек деп ?оя сал?ан ?ой. ?зiме де ?намайды. Бiра? ?ке? ?ой?ан аттан ?алай ??тыласы??

Содан кейiн Шо? та?ы с?ра?ан:

– Нешеге келдi??

– Он бестен он алты?а ая? бастым.

Шо? жастау екен деп ойлады. ?лгi адамдарды? iшiнен тандап алып ?ал?ан ?зi. Ендi бас?аны алайын десе ?ят боларын т?сiнiп, ?ндеген жо?.

Шо? К?мiстi ша?ырып алып айт?аны: «Мына жiгiт б?дан былай бiздi? ?йде т?рады. Осы ?йдi? бiр м?шесiндей к?р, тама?ын уа?ытында берiп, киiмiн жуып т?расы?».

Сонау к?ндердi? о?и?асы ?лi ?мытыл?ан жо? едi. К?мiс Шо?мен онша тiл ?атыспайтын. Бiра? осы ?йдi? келiнi есебiнде айт?анын екi етпей орындайтын. Тел?озыны? алдында Шо?ны? ?лкен беделi барын бiлетiн. К?мiс ?ндемей кетiп бара жатыр едi, Шо? оны? артынан дауыстап:

– Естiдi? бе? – дедi.

– Естiдiм, – деп К?мiс бас?а тiл ?атпай шы?ып кеткен.

Жой?ынбек т?рып айтты:

– Шо?ке, мен кеткенде а?ам Ай?ынбек ?йде жо? едi. Ол кiсi ар жа?ымызда?ы Темештер ауылына кеткен. Мен со?ан барып айтып келейiн. «Хабарсыз кеттi» деп ренжiп ж?рер.

Шо? осы бiр ауыз с?зiнен-а? жiгiттi? т?ртiптi екенiн сезе ?алды. Р??сат берген. Жой?ынбек шы?ып кеткеннен кейiн, ?йде отыр?ан Тел?озы:

– Шо?, осы Елгелдi неге керек, поштабай болатын адамды ?з аулымыздан да табатын едiк ?ой, – дедi.

Шо? Жой?ынбектi поштабай етiп алып отыр?анда, араздасып отыр?ан екi руды жа?ындастырма? ойы бар едi. ?кесi дастархан басында айтыл?ан с?здердi? б?рiн ?мытып кеткенiн сездi. ?кесiнi? мына с?зiне ренжiп ?алды да:

– Тел?озы, сiз менi? шаруама араласпа?ыз. Мен кiмдi ж?мыс?а аламын, онда шаруа?ыз болмасын.

Тел?озы баласыны? мына с?зiн жа?тырмай тыс?а шы?ып кеттi.

Ерте?iне Жой?ынбек келген едi. Шо? одан аны?тап с?рап ал?ан:

– А?а? ренжiген жо? па?

– ?айта менi? поштабай бол?аныма ?уанып жатыр… ?зi де келмекшi едi. Ар жа?ында?ы Темештерден ?ыз алайын деп ж?р. Кейiн келiп сiзбен с?йлесемiн дедi.

Шо? оны? не с?йлесетiнiн т?сiнбедi де:

– Ол а?а?ны? не с?йлеспек ойы бар менiмен?

– Ол кiсi де поштабай бол?ысы келедi.

– Ма?ан поштабайлы??а бiр адам жетедi. Екi адам ?ажет емес.

– Ендеше мен ?йге та?ы бiр бар?анда т?сiндiрiп айтайын о?ан. – Осымен а?асы туралы с?з бiттi. Шо? Жой?ынбекке ж?мыс жа?дайын т?сiндiре бастады.

– Пошта сонау А?таудан келедi. Сен оны А?мола?а жеткiзiп берiп, одан берген поштаны осында жеткiзуге мiндеттiсi?. Менi?ше, б?л ж?мыс о?ай емес, кейде асы?ыс, поштаны сол к?нi А?мола?а к?ндiз-т?нi ж?рiп жеткiзесi?. Жолда Тiлен, ??лымбет ауылдарынан ат ауыстырасы?. Бiр-екi са?ат жа?дай?а ?арай дем аласы?. Жедел поштаны айт?ан уа?ытында жеткiзу бiрiншi талап. Егер оны орындамаса?, ма?ан да, са?ан да с?з келедi. Онда ж?мыстан кетесi?. – Турасын айт?ан едi, Шо? с?зiнi? сонда.

Шо?ны? бiрден б?лай ж?мыстан кетесi? дегенi Жой?ынбекке ?намай ?алды. Шо?ны? ?зi де арты?тау с?йлеп ?ой?анын сездi де: