Қазақша ашылып сайрау

Учаскелiк полицей. ?ыс?арты??ырап айты?ыз.

К?мекбай.(Учаскелiк полицейдi? ?стелiнi? бiр шетiнде т?р?ан графиндi н?с?ап) Мынауы? су ма?

Учаскелiк полицей. И?.

К?мекбай. У?, тама?ым кеуiп ?алды ?ой б?рiн т?сiндiрем деп. Ма?ан сол суы?нан бiр стакан ??йшы.

Полицей графиннен екi ж?з елулiк ?ырлы стакан?а су ??йып, К?мекбай?а ?сынады.

Учаскелiк полицей: ?рине, бiр б?телкенi бiр ?зi?iз iшсе?iз, тама? кеппегенде ?айтедi.

К?мекбай. (Стаканда?ы суды ж?т?ынша?ы б?лкiлдеп бiр-а? ?отарып). Бiрге iшетiн жан адам табылмаса, бiр ?зiм iшпей ?айтем ендi, ?лем бе? У?!.. ??гiменi? ?ай жерiне келiп едiм жа?а? И?-и?, картоп отыр?ыздым, ?ауын-?арбыз бен ас?аба? та ектiм ала жаздай. Бiр к?н д?рыстап дамыл тап?аным жо?. Ал с?йткен е?бектi? ?теуiне Ниет?лi арам ма?ан ?анша т?ледi деп ойлайсы? жиын-терiн ая?тал?анда? Бар бол?аны – ж?з жиырма мы? те?ге! Кiсiнi к?зiн ба?ырайтып ?ойып, тiрiдей тонау емей немене б?л, а-а? Айтшы ?зi? ??дайшылы?ын.

Нанбаса?, ?азiр есептеп к?рейiк.

Учаскелiк полицей. Жарайт, есептемей-а? ?ойы?ыз. Б?рi т?сiнiктi.

К?мекбай. Жо-жо?, есептеймiз, ?йтпесе сен менi Ниет?лiге жала жауып отыр деп ойлап ?алуы? м?мкiн.

Так, ?зi? жа?сы бiлуге тиiстiсi?, бiзде картопты? келiсi ауданда?ы базарда да, облыс орталы?ында да орта есеппен ал?анда е? ??ры?анда елу те?ге. Мен о?ан сол картопты? бес тоннасын ?ткiзгем. Б?л дегенi?iз ба?андай 250 мы?.

?ауын мен ?арбызды? келiсi ?ай жерде де ?ыры? те?геден кем емес. Мен оны? он екi тоннасын ?ткiзiп бердiм ?лгi «с?б?кiге». Екi т?ртiм – сегiз, бiр т?ртiм – т?рт, барлы?ы – ?ыры? сегiз. О?ан т?рт н?лдi ?ос. ?анша болды? Д?рыс, т?рт ж?з сексен мы?.

Ендi ас?аба??а келейiк. Оны? келiсi алпыстан. Мен о?ан сол ас?аба?тан алты тонна ?ткiздiм. Б?ны? ба?асы сонда ?ш ж?з алпыс мы?нан кем емес. Ал ендi осыларды? б?рiн ?осайы?шы. Мен оны бая?ыда-а? шот?а салып, есептеп ?ой?ам: барлы?ы бiр миллион то?сан мы? те?ге болады.

Жарайт, арты?ымен-а? санайы?, жа?а?ы миллионны? те? жартысы салы??а, транспорт шы?ынына, алыпсатарлар?а, ана Ниет?лi иттi? тойымсыз обыр ??л?ынына-а? кетсiн делiк, соны? ?зiнде ма?ан сол соманы? кем дегенде бiр бес ж?з мы?ы ?алуы керек ?ой. Ал оны? менi? ?олыма ?статып отыр?аны бар бол?аны – ж?з жиырма мы?. М?нымен мен келесi жаз?а дейiн ана шиеттей бес бала мен ?йдегi аюдай а?ырып отыр?ан ?атынды ?алай асыраймын, а-а?! ?зiм ?алай жан ба?ам? К?нделiктi iшетiн тама? пен киетiн киiм бар, темекiнi? п?лы бар, анда-санда осындай шер тар?ату?а керек бiрер б?телке? ол та?ы бар. Мен де сендер секiлдi адаммын ?ой. Ендi сен т?сiндi? бе ?зi менi? неге ?арадай б?лiнiп ж?ргенiмдi?

Учаскелiк полицей. Болды?ыз ба?

К?мекбай. Болдым.

Учаскелiк полицей. Б?ны? б?рiн немеге айтып отырсыз ма?ан? Басты ?атырып.

К?мекбай. Неменеге айтып отырсы?ы? не-?й сенi??! Ойбай-ау, сен ?кiмет адамы емессi? бе? ?алай ей ?лгi?.. И?-и?, ???ы? ?ор?ау ор?аныны? ?кiлi емессi? бе?!. Ал менi? х??ы?ым б?зылып отыр емес пе?

Учаскелiк полицей. Не сонда, бiреудi бо?тау керек пе сол ?шiн?

К?мекбай. (Орнынан атып т?рып). Ту?, мынау на?ыз ант?р?анны? ?зi екен ?ой. Ба?анадан берi осы?ан с?з айтып отыр?ан менi де атып тастайтын адам жо?.

Учаскелiк полицей.(Ол да орнынан т?рып жатып, К?мекбай?а зiлдене к?з салып). Немене-немене?!

К?мекбай. Сен де ?лгi Ниет?лi секiлдi ант?р?ансы?, бiлдi? бе?! Сендерде еш?андай ж?рек, сезiм дегендер атымен жо?, тойымсыз ??л?ын ?ана бар!..

Учаскелiк полицей. А?са?ал, тiлi?дi тарт!..

К?мекбай. Тартпаймын! Мен ?лсем де а?и?атты айтып ?летiн адаммын, бiлдi? бе?! Сендер секiлдi ?зiнен к?штiлерге ??йры?ты б?л?а?датып ?мiр с?рудi бiлмеймiн.

Учаскелiк полицей. Олай болса, мен ?азiр сенi КПЗ-ге ?амаймын. ?бден есiрген екенсiз!..

К?мекбай. Неменеге-неменеге?!

Учаскелiк полицей.КПЗ-ге! «Камера предварительного задержания» дегендi естiгенi? бар ма едi?

Полицей к?з iлеспес жылдамды?пен К?мекбайды? ?олдарына сарт-с?рт етiп кiсен салады да, оны КПЗ-ге ?арай с?йрелей ж?неледi.

К?мекбай. Отстань! Не имееш право!

Учаскелiк полицей. Имею-имею!.. Сiз массыз, ?о?ам?а ?ауiптi адамсыз, сонды?тан да мен ?азiр сiздi за?ды сыйлайтын, о?ан ба?ынатын саналы азаматтардан о?шаулауым керек. Ниет?лi К?пбосынов?а ?оса менi? де ?кеме тiл тигiзгенi?iз ?шiн кейiн сотты? алдында «двойной» жауап беретiн боласыз ?лi.

К?мекбай. ?о?ам?а ?ауiптi мен емес, мына сендер, бiлдi? бе?!

Учаскелiк полицей. Жап аузы?ды!..

К?мекбай. Жаппаймын!..

Учаскелiк полицей. Ендеше ?азiр жабатын боласы?!

Учаскелiк полиция инспекторы ая?ынан т?лтiректеп ?зер т?р?ан К?мекбайды ?арулы ?олдарымен дырылдатып с?йреп ?келiп, КПЗ-ге итерiп кiргiзiп жiбередi. Сонан со? шалбарыны? жан ?алтасынан бiр уыс кiлттi суырып алып, соны? iшiндегi е? ?лкенiмен уа?ытша о?шаулау камерасыны? темiр торлы ауыр есiгiн тез-тез жауып, ??лыптап тастайды. Іштен темiр есiктi ж?дыры?ымен тарсылдата ?рып, ай?ай сал?ан К?мекбайды? даусы естiледi, алайда оны? б?л ?рекеттерiне пыс?ырып та ?ара?ысы келмеген полицей еште?енi естiмеген кiсiше ?з ж?нiне кетiп ?алады.

№ 6 к?рiнiс

Ж?рт ?й?ыларынан оянып, к?н ?ясынан ендi-ендi к?терiле баста?ан та?ерте?гi ша?. Уа?ытша о?шаулау камерасы. Ж?з ватты? кiшкентай электр шамыны? жары?ыны? астында?ы абажадай темiр керуетте сегiздiк секiлдi б?ктетiлiп, бiр уыс боп ?йы?тап кеткен К?мекбай т?с к?рiп жатыр. Т?сiнде ол ?зiнi? с?йiктiсi Зибашпен тiлдесуде. ?рине, Зибашты? ?зiмен емес, оны? елесiмен.

Зибашты? елесi. (К?мекбай?а). Жаным, е?се?дi т?сiрмешi! Аллата?аланы? б?л сынын да сабырмен ?арсы ал, алтыным. Сен на?ыз еркек едi? ?ой, ер едi? ?ой! Соны ма?ан та?ы бiр д?лелдешi. Мынаны ?мытпа: пенде ?анша ?иынды??а ?шыраса да, еш?ашан Жарат?анны? шапа?атынан ?мiт ?збеуге тиiс, ?йткенi ол кешiрiмшiл, рахымды, оны? с?йiспеншiлiгiнде, махаббатында, мейiрiмiнде шек жо?. Тек с?л шыдаш, к?рерсi?, кейiн б?рi жа?сы болады.

К?мекбай. ?айдам, осы к?нге дейiн ма?ан бiрде?енi? жа?сы бол?анын к?ргем жо?. Мар??м ?кем ?уан та?ыр кедей едi, мен де одан к?п ?зап кеткем жо?. Мiне, жасым ?ыры? беске келсе де, еште?еге бiр д?рыстап жарымай-а? ?ойдым: к?ргенiм – бейнет, ?ара ж?мыс, басты?тарды? алдауы мен арбауы. ?йтеуiр осы д?ниенi? бiр ?ызы?ына д?рыстап т?шын?ан емеспiн.

Зибашты? елесi. Жаным, неге олай дейсi?? Екеумiздi? тар т?секте табысып, сырлас?ан бал таты?ан т?ндерiмiз бен к?ндерiмiз ше? Шыны?ды айтшы, сол кездерде мен сенi ба?ытты ете алмадым ба, алтыным?! Мен сол с?ттерде бойымда?ы бар жылуымды со??ы тамшысына дейiн сар?ып берiп едiм ?ой са?ан. Айтшы, сонда да сен ба?ытты бола алмады? ба?

К?мекбай. И?, м?мкiн, мен сол с?ттерде ?ана шын ба?ыт дегеннi? не екенiн емiс-емiс ???ан болармын. Бiра? сол бiр ша?тар д?ниенi селдетiп ?те шы?атын жазды? алапат н?серлерi секiлдi тым ?ыс?а едi ?ой, сонды?тан к?рген т?стей ?мытылып кетiптi. Кешiр.

Зибашты? елесi. (Басын ренiштен шай?ап). И?, сендер, еркектер, сондай ?мытша?сы?дар, ?кiнiшке ?арай. Ал мен к?рген т?стей, жер-д?ниенi селдетiп ?те шы??ан ерке жазды? алапат н?серлерiндей сол бiр л?ззатты ша?тарымызды еш?ашан есiмнен шы?арып к?ргенiм жо?. Нанса?, жаным, ?инал?ан, жаным жал?ызды?тан жабыр?а?ан с?ттерiмде сенi? сол бiр кездерде аузы?нан, б?лкiм, ерiктi т?рде, не ерiксiз шы?ып кеткен «Жаным! С?улешiм!..» деген шын ж?ректен а?тарыл?ан оттай перiште лебiздерi? менi жардан ??лап кетуден аман са?тап келедi осы к?нге дейiн мынау опасызынан опалысы аз жал?анда.

К?мек, есi?де ме, екеумiздi? ?лемге ?йгiлi ?ыр?ыз жазушысы Шы??ыс Айтматовты? «Жа??ыры?» романыны? кейбiр т?старын бiздi? ?йде т?нi бойы бiр т?секте ?атар жатып бiрге о?ы?анымыз? Есi?де ?ой деп ойлаймын, ендеше сол кiтапты? басты ?а?армандарыны? бiрi Авдий Калистратовты? ??дайдан бас?аны? б?рi ?мыт?ан Мойын??м деп аталатын ?лан?айыр даланы? туу бiр ?иян шетiндегi кiшкентай ?ана «Жалпа?саз» деген темiржол бекетiндегi медпунктте медбике болып ?ызмет iстеп ж?рген ?зiнi? с?йiктiсiн екiншi рет iздеп келетiн с?тiн ?мыта ?ойма?ан шы?арсы?? Сонда на?с?йерiне жете алмай, орта жолда браконьерлердi? т?т?ынына т?сiп, екi ?олы артына байлаулы к?йi жа?а?ы баскесерлер о?ды-солды аяусыз ?ыр?ан ?лi киiктердi? ?шаларымен бiрге д?у ж?к машинасыны? кузовында ?апа боп жат?ан Авдий ?зiнi? с?йiктiсi туралы: «Жарат?ан аман бол?ай! Ж?регi?е махаббат кеп жабыс?анда ??дайды? рахымында шек болмайтынын ол да т?сiнсе ?ой!..» деп армандамаушы ма едi. Мен де ?азiр са?ан сол кейiпкер секiлдi ?лiп ?штi с?йiспеншiлiктi шын к??iлiмнен Алладан жалбарына тiлеп т?рмын. ?йткенi б?рiмiз де Т??iрдi? мейрiмi т?сiп, ж?регiмiзге махаббат перiштесi кеп ?я сал?ан ша?тан бастап ?ана ба?ытты бола бастаймыз. Бас?аны ?мытса? да осыны еш?ашан ?мытпа, жаным! Сол кезде ?ана сенi? ?азиз жаны? ызадан, кектен, барлы? жекк?рушiлiктен арылып, тынышты? табады, сол кезде ?ана сен ?мiрдi? м?нiн шын т?сiнiп, Жарат?ан?а шексiз ал?ысы?ды жаудырасы?.

К?мекбай. Ол айтып отыр?андары? рас та шы?ар. Мен са?ан сенем, ?йткенi ?йел жаны м?хиттай шал?ар, те?iздей тере? ?ой. Менi? о?ан талай к?зiм жеткен. И?, шынында да, б?л ?мiрде ма?ан ба?ыт дегеннi? не екенiн ??тыр?ан екi адам болса, соны? ал?аш?ысы – менi? аяулы анашым, екiншiсi – жасым ?ыры??а шы??анда ма?ан Жарат?анны? с?тiмен жолы?тыр?ан перiштесi сенсi?, с?улем.

Зибашты? елесi. Ендеше, менi де, менiмен бiрге ?ткiзген ба?ытты ша?тары?ды да еш?ашан ?мытпай, ?немi есi?е алып ж?р. Жаны? жа?бырдан со??ы даладай тазарып, мына жал?ан д?ниенi? ?ыбыр-жыбыр тiршiлiгiнен босап, ж?регi? дамыл тап?ан бiр ша?тарда бiздi осылай ?иыннан ?иыстырып жолы?тыр?ан Жарат?ан?а а? к??iлден а?тарылып, ал?ысы?ды жаудыр! Келiсесi? бе осы?ан, жалпы, бiз, адамдар, пенделер, жа?сылы??а д?рыстап ал?ыс айтуды да бiлмеймiз ?ой.

К?мекбай. Толы?ымен келiсем, боз?ара?аным! Сенi ?мыту м?мкiн емес ?ой. Бiра? мен мына ?мiрден ?бден жалы?тым. Достарымны?, жолдастарымны? б?рi менi сатып кеттi. Адамдар бар мен ба?ыландарды?, байларды? жа?ына шы?ып кетедi екен жеме-жемге келгенде. Б?гiн мен соны ай?ын, ?апысыз ??тым.

Зибашты? елесi. К?мек, к??iлi?е келмесiн, жалпы, сен тым а??алсы?. ?йбай-ау, сату мен сатылу б?л екiая?ты пенделердi? сонау Адам ата мен Хауа анадан бермен келе жат?ан ата салты емес пе?! Соны? неменесiне осыншама к?йiп пiсесi??! Бiлiп ?ой, м?ндай ???айды? талайын к?рге басы кiргенше к?ретiн сен ?ана емессi? мына аспан асты, жер бетiнде. Адамзатты? б?рi де ?ткен б?л жолдан, ендеше сен де ?туге тиiстiсi? б?дан.

К?мекбай. Зибаш, сен т?сiнемiсi?, мен б?гiн б? д?ниеде жал?ыз ?алдым ?ой.

Зибашты? елесi. Олай деп ?тiрiк айтпа! Мен ше?! ?лде сен менi ?йел деп, т?мен етектi деп, к?зi?е iлмей т?рмысы?? Мен тiрi т?р?анда сен б? д?ниеде де, о д?ниеде де жал?ыз ?алмайсы?. К?не, салбыратпай, ана алтын басы?ды к?тер жо?ары! Сенi? ?лсiз болу?а ха?ы? жо?, ?йткенi сен еркексi?, менi? ар?а с?йер ас?ар тауымсы?.

К?мекбай. ?оры?па, бiздi? ба?ытымыз ?шiн мен ?айтадан ая?ыма тiк т?рамын. Тек кеше ?лгi Ниет?лiмен ерегiсем деп, бiраз сiлте?кiреп жiберiппiн. ?азiр ?атты ш?лдеп, басым ауыры??ырап жатыр.