Жалған

– Сен со??ы рет ?ашан атпен салт ж?рдi?? – Ж?лдыз жа?ыныра? келген Тол?ынны? келбетiн к?з ?иы?ымен бай?ады.

– Саткын-ага жоры?ты? алдында берген со? ж?рген жо?пын. – Сi?лi кiшкентай ?олын Б?ркiттi? м?рнына ?ойды. Жыл?ы басын ?оз?алып, Тол?ынды иiскеп алды. Ол мырс еттi.

– Оны? ?кесiнен жыл?ыны ал?ан жо?сы? ба?

Тол?ын терiс басын шай?ады.

– Неге?

Тол?ын ж?деу иы?тарын к?тердi. Ж?лдыз жабыр?ай к?лiмсiредi. Дегенмен ол Тол?ынды д?л ?зiндей емес болса, о?ан ?атты ??сап болып ?сiрдi.

– Сен олардан барлы?ын ала аласы? деп айттым ?ой са?ан. Доханы не ?шiн бере салдым?

– Сен олардан еште?е алмайсы?, – ?з дегенiнде ?асарып т?рды Тол?ын.

– Ендi ма?ан олардан еште?е керек жо? ?ой. Мен бойжеткенмiн, ?зiмдi ?ор?ай, не керек болса таба аламын.

– Мен де.

– Ер жетуге ?р?ашан ?лгере аласы?, сонды?тан асы?па – аяйсы?. Ал ендi мiн, ж?рiп ?айту?а келесе.

Тол?ын даярлы?пен ?ар?ып, Б?ркiттi? ар?асына денесiмен жатты. Ж?лдыз оны? ая?тарынан демеп, мiнуге к?мектестi. Сi?лi б?рымды иы?тан асып алды да, ?пкесiне жо?арыдан т?мен ?арап, ма??азданып к?лiмсiредi. Ж?лдыз ерiксiз ?айран ?алды. Ару, ол секiлдi емес. Себебi т?сiнiктi, ?кесi бас?а ?ой. ?алы?, ?ара шашы тiзесiне жетiп т?р, ж?мыс пен к?ннi? шыжы?ан с?улелерi тиген жо? ?араторы терi. ?лкен ?ара к?здерi, жо?ары ?арай ?ай?ы кiрпiктерi, с?йiр ?астары, та??ы м?рын, томпа? ерiндерi бiрде?е назды, мейiрiмдi, к?лiмсiреген сия?ты сезiндi. ?зi жебедей жi?iшке, иiлгiш. Жас ана?а ?те ??сайды. Сi?лiне ?арап, Ж?лдыз жиi ?мытша? болып кетедi. Балалы? кезiндей иiнде бетiн ты?ып, анашымны? ?ымбатты иiсiн сезiп, ж?мса? шашын сауса?ына орап оларды? б?йраланып ?ал?анына ?ара?ысы келедi. Бiра? сосын ж?з келбетiнде бiрде?е жат бай?алып, бойлы, ауыр, ?ызыл беттi ер адам к?рiне бастайды. Ішiнде б?рi б?рiстi де Ж?лдыз, ?зiндi ?рсып, ерiксiз к?зiн тайдырады.

Тол?ын жыл?ыны б?йрiне ?кшесiмен с?л итердi. Б?ркiт адуынды ж?гiре ж?нелдi. Жел ?ызды? б?рымдармен ойнап ж?рдi. ?уаныштан ??йры?ын аздап к?тере салып, мойнында жа?а адамны? ерке ?олын сезiп, жыл?ы шабысын ?айта-?айта жеделдеттi. Желпiлдек жал сi?лiннi? бетiн жаба салды, бiра? Ж?лдыз б?рiнi? жа?сы екенiн сезiп т?рды. Айналып ж?рiп, ?ар?ынын кемiп кетпей, пыс?ырып та шанды к?терiп, Б?ркiт пен салт атты оны? ?асында то?талып ?алды. Желден ?ызарып кеткен сi?лi к?лiмсiредi.

– ?алай?

– К?штi ?ой! – Тол?ын жыл?ыны Ж?лдызды? ?асында ж?руге жiбердi.

– Ендi т?сiнесi? бе? Б?л… еркi б?л жерден бас?а еш?айда жо?. – К?зiн ж?мып, Ж?лдыз аз уа?ыт?а Тол?ын туралы ?мытып кеттi. – Мен б?ны менi жек к?ретiн ауылда?ы ?мiрге айырбаса алмаймын. Т?сiнесi? бе? – сi?лiнi? к?зiне ?тiнiшпен ?арап, ?айта с?рады Ж?лдыз.

– Мен б?ны ?ркашан т?сiнетiн болдым. Бiр де айт?ан с?зiм бар ма?

Тол?ынны? бетiнен к??iлдi с?улесi ?айып болды, ол ой?а шомып к?зiн сы?ырайтты. Дегенi рас, айт?ан жо?. М?мкiн, Тол?ын болмаса Ж?лдыз ауылды бая?ыда тастап кетер едi екендiгiн т?сiнедi. Оны? ?пкесi ?ялды. Ж?лдыз Тол?ынны? ?иналып жалта?та?анын бай?ады.

– Бiзден бас?а м?нда ешкiм жо? екенi есi?де ме?

– И?…

Сi?лi зауы?сыз к?зiн Б?ркiттi? шо?ты?ына т?сiрдi.

– Мен са?ан б?ны айт?ан бол?анмын, ж?не та?ы да ?айталамын – мен анау т?нде ешкiмдi к?рген жо?пын. Сен елестеттi?.

– М?мкiн солай.

Ж?лдыз сi?лiннi? ?ор?ынышын жоя алмайтынын т?сiндi. Бiрнеше жыл б?рын Тол?ын оны? бiр аруа? туралы еске т?сiреуiнен азаптал?анын мойындады. ?лi б?пе кезiндегi т?т?ындар ?аласынан ?ашуынан ?ал?ан жал?ыз есiнде са?та?аны. Бiра? Ж?лдыз ана к?нi ешкiмдi к?рген жо? деп ант бере алады. Шынында айт?анда, аруа?тар туралы ойла?ан да жо?. Бiр кездессе де, т?т?ындарды? жауынгерi емес болса б?рi жа?сы. Б?л ?ор?ыныш болмаса, Ж?лдыз таулы?тардан бая?ыда к?шiп, жеке т?рар едi.

– Тол?ын, бiз Саткын екеуiмiз кетемiз.

– Немене? – Тол?ын жыл?ыны баяулаттып, ?пке?е тесiле ?арады.

– Та?да бiз кетемiз.

– Жа?а ?ана оралды?дар ?ой!

– Жедел ж?мыс туды, бару керек. ?й, ол мен ?шiн емес ?ой!

Тол?ын, не айт?анын таба алмай, ренжiп ернiн емердi да б?ртия ?алды. Ж?лдыз ерiксiз к?лiмсiредi. Д?л кiшкентай кезiндей.

– Ал?аш?ы ?ар т?скен кезде ораламыз. У?де беремiн.

Тол?ын ?ндемей отыр.

– Мен са?ан ?п-?демi сыр?алар ?кеп беремiн. Тiлейсi? бе? – Тол?ынды о?ан б?рыл?ан ар?асына н??ып, бiтiстiрiп с?рады Ж?лдыз.

– Олар ма?ан керек жо?.

– ?алай керек жо??! – Ж?лдыз ?олын со?ты. – Азат Сыр?а салуда са?ан не кигiздiредi?

– ?алай… Сен м?ны ?айдан алды?? – Сi?лi Ж?лдызды итерiп жiбердi. – Ол ма?ан бие басына м?йiздей керек.

Тол?ын к?лкiнi тыю ?шiн терiс б?рылды. Бiр рет балалы?та Ж?лдыз сi?лiне ол оны? ?тiрiк айт?анын ?алай т?сiнедi деп “?лы сырын” ашты – Тол?ын к?лкiсiз жал?ан с?йлей алмайды. Б?дан сi?лi ?пкесiнен ?з шексiз о?ба?анды?тарды б?ркемелеп, ?рдайым бетiн ты?атын болды.

– Абайла.

– Неге? Сен бiр уа?ыттары ?ашы? болды? ба, Ж?лдыз?

– Болдым. Жа?сы жiгiт болды. Т?с бiткен кезде оны? жо?алып кеткенi ?ынжыларлы?.

– Т?у, Ж?лдыз, ?алжы?сыз с?рап отырмын ?ой.

– К?летiн кiм? Керiсiнше. Тол?ын, не дейтiнiмдi ты?дашы. Сен ата-анашымыз туралы жиi с?ра бердi?, бiра? мен са?ан жауап берген жо?пын. Олай болса, ?азiр айтамын. ?кем келген кезден б?рын, анашымыз тiректер арасында туып ?стi. Мен ту?аннан со?, ол бас?а ?йелдерiн алды да жа?ын арада анашымыз туралы ?мытып кеттi. Сосын далаб?рiлерге т?т?ындар шабуыл жасады. Анашымызды? ерi бiздi ?ор?ау?а шы??ан жо?… Анашымыз т?т?ын?а т?стi. Оны сенi? ?кесiне олжа ретiнде бердi.

Тол?ын ?ндемей отырды. Ж?лдыз оймен ?зiндi ?рсады. ?зiнi? iшiнде соншалы? жыл бойы ?сетiн ?адауат д?нiн сi?лiне не ?шiн таратты?

– Ол далаб?рiнi с?йген ме бiлмеймiн. Ол оны с?йетiн болды ма бiлмеймiн. Бiра? солай бола бередi, анашымыз жал?ыз-а? бол?ан жо?. Ол сенi ?з ?йiне ша?ыр?ан кезде сенi? отбасы?да солай болма?анына к?зiн толы? жетсi?.

– М?мкiн, ол м?лдем ша?ырмайды. – Тол?ын иы?ын ж?лды.

– К?ремiз.

Орал?ан кезде, жетi ?ара??ы т?н болды. Б?ркiт дала?а шауып кеттi, ал Тол?ын мен Ж?лдыз екеулерi т?ннi? ?ал?анына ?йы?тау?а жатып ?алды. Тол?ын балаша ?пке?е жабысты. Саткын келген жо?.

Тарау III

Ат?а мiнiп, Саткын жылтыр б?йiрiн ?кшесiмен итердi. Сапарды? алдында ата-анасына со?а кеткен жо?. ?р к?ннен Саткын?а олармен с?йлесуге к?птен-к?п ?иын болып т?р. Жай, ?р?ашан кедей болып олар оны? бас?алардан жо?арылау?а ?мтылысын т?сiнбейдi. ?з ??гiмелерiмен папа энемен бiрге оны арт?а тартып ж?рдi. Ал ?ткен ?мiр артта, тек к?мескi естi ?алдыратын, ?ткендi ?бден алып кететiн желдi к?туде ?алу керек. ?з балалы? борышын ол ?тедi – к?рiлiктi ?амтамасыз еттi.

Жылдызды та? атуда, ол киiз ?йден тыныш шы??ан кезде кездестi. Далада, тау б?ктердi? ?асында к?тедi деп айтты. Жарайды, бола берсi?. Саткын анданы?, м?мкiндiк болса, аилды тастап кетудi? ?мтылысын т?сiнедi, ?рине. Ж?рт Жылдызды жа?сы к?рмейдi, ол да олар?а ?мтылмайды. ?ас?ыр ?оймен бiрге дос болмайтындай анда да адамдармен сыйыса алмайды. ?рыспайды, т?белеспейдi (еш?ашан дерлiк), сондай к?рметке т?мен т?спейдi. Т?каппар, тiптi менменшiл, бiрбеткей. Сондайлар кiсiлерге ?намайды.