Рәбиғаның махаббаты

Р?би?аны? махаббаты
Серiк Асылбек?лы

Мектеп партасынан басталатын коммунистiк ?гiт-насихат пен идеологияны? советтiк д?уiрде м??алiмдердi? сана-сезiмдерiне мы?тап орны??аны сондай, ол жас ?рпа?ты т?рбиелеуде к?нi б?гiнге дейiн ?з ?стемдiгiн жоя ?ой?ан жо?. Пьесада махаббат деп аталатын тылсым сезiммен ал?аш рет ?шырас?ан мектеп о?ушысы, жас?спiрiм Раби?аны? ?лкендер ?лемiне ая? бас?ан с?ттердегi басынан кешкендерi ж?не оны ?азiргi т?рбие, бiлiм беру ж?йесiнi? ?алай ?абыл ал?аны бейнеленедi. Сол кезден берi не ?згерiп, не н?рсе б?рын?ы ?алпында ?алды, мiне, б?л с?ра?тарды? жауабын шы?армамен танысып шы??аннан кейiн ?здерi?iз беретiн боласыздар, ?адiрлi о?ырман мен к?рермен. PDF-формат издания не отображает используемый в книге шрифт.

Екi актiлi, т?рт суреттi драма

?атысушылар:

Р?би?а – 10-класс о?ушысы.

?лы?пан – Р?би?аны? класс жетекшiсi, 27-де.

Мадрид – м??алiм, жасы 22-де.

Роза ?асымханова – м??алима, жасы 35-тер шамасында.

Айжан ??дайбергенова – Р?би?аны? класстасы.

У?тай – тракторшы жiгiт, 19 жаста.

?алаубай – мектеп директорыны? мiндетiн уа?ытша ат?арушы, жасы 43-те.

?ам?а – м??алима, жасы 45-тер шамасында.

Жамал – ?й сыпырушы, жасы 65-те.

1- м??алима.

2- м??алима.

Медбике ?ыз.

М??алiмдер.

Бiрiншi акт

Бiрiншi сурет

Т?с ау?ан ша?. Ауылды? мектеп. М??алiмдер б?лмесi. Ортада «Т» ?рпi секiлдентiп бiр-бiрiне жал?астырып ?ойыл?ан ?стелдер.О? жа? ?абыр?аны? жанында – ескiлеу диван. Есiк жа?та класс журналдары, географиялы? карта, глобус, та?ы да сол секiлдi к?нделiктi саба? жабды?тарына арнал?ан екi-?ш ?йнектi шкаф. Б?лмедегi ?ш-т?рт м??алiм ?лденеге ?рпиiсiп, с?ра?ты ж?збен бiр-бiрiне ?арайды.

1-м??алима. Не боп ?алыпты? Ая? астынан немене ша?ыру б?л? Жиналыс па? Саба?ты? ?стiндегi не ?ыл?ан жиналыс ?зi?

2-м??алима. Бiлмеймiн. Т?к т?сiнсем б?йырмасын. /Диванны? ?стiнде отыр?ан егделеум??алима?а б?рылып./ Т?тей, сiз бiрде?е бiлетiн сия?тысыз ?ой.

?ам?а /?аба?ын шытып/ Е-е, ?айбiр жа?сылы? дейсi?. Оныншыда?ы Р?би?а ше… Жан?за?оавны айтам… Со бала сiрке суын iшiп ?ойыпты. ?лсiз к?рiнедi, жа?а «скорыймен» аудан?а алып кетiптi. Аурухана?а…

2-м??алима. ?ойы?ызшы?!.

1-м??алима. Сiрке суын дейсi? бе?! Мынау с?мды? ?ой!

2-м??алима. ??дай-ай, жап-жас бала. ?ор болды-ау, сiрке суын неменеге iшiп ж?р сонда? Бiреуге ерегесiп пе?

?ам?а. Интернатта?ы о?ушыларды? жайын бiлмейсi?дер ме. ?ке-шешелерi жыл он екi ай бойы айдалада ?ой ба?ып ж?ред? елiм-телiм болып. Балалары ж?редi м?нда – интернатта – т?рбиешiлер мен аспазды? ?асы мен ?аба?ына ?арап ж?уте?деп. Ал бiра? ?лгi Жан?за?ова бейшараны? неменеге ?йтiп ж?ргенiн шынын айтсам, естiгем жо?. ?азiр айтатын шы?ар т?сiндiрiп.

1-м??алима. Сонда завуч бiздi ?ана ша?ырып па?

?ам?а. Мектепте барларын ?ана ша?ырт?ан болар. /Ж?регiнi? т?сын ?олымен ?стап./ Апыр-ай, мына ж?регi т?спегiр ?а?ып, бiрт?рлi мазамды алып отыр?анын ?арашы. Валидолымды ?йге ?алдырып кеткенiмдi к?рмеймiсi? ?аса?ана.

2-м??алима. Т?тей, ?ой онда к?п «нервничать» ете берме?iз. Ауырып ?алып ж?рерсiз та?ы.

?ам?а. Е-е, бiзде ?ай бiр ж?ндi ж?йке ?алды дейсi?дер. Мiне, жиырма бес жыл м??алiм бол?анымыз?а. Бердiк ?ой сол жиырма бес жыл?а бойда?ы бар денсаулы?ты да, ж?йкенi де. Онымен м??алiмнi? е?бегiн ба?алап жат?ан не ?кiмет, не ата-ана, не бала жо?. ?йтеуiр ендi пенсия?а дейiн бiрдеме ?ылып амалдаса?…

Осы кезде б?ларды? ?стiне адымдай басып ?алаубай кiрiп келедi. Со?ында ?лы?пан мен Айжан. ?алаубай сол адымда?ан к?йi т?рдегi ?стелдi? жанында?ы орынды??а – ?зiнi? тиесiлi орнына – барып жай?асады. Айжан не iстерiн бiлмей есiк аузында состиып т?рып ?алады. Жылап т?р.

?алаубай /отырып жатып/. Ал, ?ане, ??дайбергенова, сен айтшы, былай д?рыстап. Не болды, ?алай болды ?зi? ?ане, берiрек жа?ында, былай орта?а ?арай… Жылама. Жыла?анмен ?азiр iс бiтпейдi. ?ане, ??ла?ымыз сенде…

Айжан. Бiздi? класта со??ы саба? ж?рiп жат?ан… /Ол с?зiн ?рi ?арай жал?ай алмай е?iз-те?iз болып жылап ?оя бередi/

?алаубай. ??дайбергенова, жылама деймiн. Жыла?анмен iс бiтпейдi дедiм ?ой. Т?сiнсе?шi, ?ара?ым…

1-м??алима./Айжанны? жанына барып, ??ша?тап, шашынан сипайды/. ?ой, босай бермешi, айналайын. Б?рiмiзге де о?ай тиiп т?р?ан жо?. ?анеки, бiлгенi?дi, к?ргенi?дi айта ?ой . Ж?ртты? б?рi сенi тосып т?р ?ой…

?ам?а /к?рсiнiп/ ?айтсiн, ?атар ж?рген ??рбысы ?ой. Екеуi егiз ?озыдай едi.

Айжан /арасында к?зiнi? жасын ?олымен с?ртiп?ойып/ . Роза апайды? саба?ы болатын. Кенет есiк ашылды да, iле-шала ар жа?ынан Мадрид а?айды? басы ?ылтиды. «Роза, бiр минут?а берi шы?п кетi?iзшi» дедi ол.

?алаубай. И?, сонан со?…

Айжан. Роза апай т?сiндiрiп т?р?ан саба?ын тастап, д?лiзге шы?ты. Класта отыр?анды?тан бiз оларды? не ж?нiнде с?йлескенiн естiген жо?пыз. С?лден со? роза апай клас?а ?айтiп кiрдi. ?олында бiр жапыра? ?а?аз. ??i ?рт с?ндiргендей болып кетiптi. «Жан?за?ова, сен не б?лдiрiп ж?рсi??» дедi ол есiктен кiрер-кiрместен Р?би?а?а шатынай ?адалып. Менi? ?асымда отыр?ан Р?би?а орнынан ?шып т?рды. Класта?ы балаларды? б?рi о?ан ?арап а?-та? а?тарылып ?алды. Мен де к?зiмнi? ?иы?ын салдым, Р?би?а ?ып-?ызыл болып кетiптi, сауса?тары дiр-дiр етедi. «?азiр саба?тан со? жеке ?ал, бiз б?л м?селенi тал?ылаусыз ?алдырмаймыз. Отыр!..» – дедi апай о?ан жек к?ре ?арап.

?алаубай. И?, сосын Р?би?а класта ?алды ма, жо? ?лде шы?ып кеттi ме?

Айжан. Р?би?а дiр-дiр етiп, орнына ?айта отырды. Сол отыр?анан ?ашан саба? бiткенше ?ыбыр етпестен ?а?шиды да ?алды. Т?рi кiсi ая?андай: к?здерi м?лт-м?лт етедi.

Саба? бiткен со? балалар ?йдi-?йлерiне тарай бастады. Мен Р?би?аны жал?ыз тастап кете алмай, есiктi? алдына – д?лiзге шы?ып к?тiп т?рдым. Іштен апайды? ашулы даусы естiлiп жатты. Мен былайыра? ысырылып т?рдым, ?йткенi бiреулердi? ??гiмесiне ты?шы?а ??сап сырттан ??ла? т?рген ?ят сия?ты. Осы кезде д?лiзде мектептi? ?й сыпырушысы Жамал апай еден жуып ж?рдi. «?й , ?ыз, сен неменеге ?а?иып т?рсы?, ?айтпаймысы??» дедi ол ма?ан д?лiздi? ана басынан ай?айлап.Мен не айтарымды бiлмегендiктен, ?ндемей т?ра бердiм. «Мына ?ызды? тiлi байланып ?ал?ан ба, ?ара тiгiлгiр!…» дедi ол кiсi к??кiлдеп…

?ам?а. Сонда айтып т?р?аны?ны? б?рi осы б?гiн бол?ан жа?дай ма?

Айжан. И?, б?гiн т?сте.

?алаубай/шыдамсызданып/. Д?рыс. Жамал апайы? сонан со? не iстедi? Б?рiн бол?ан к?йiнде, ?алдырмай айта бер.

Айжан. Ол кiсi сол едендi жу?ан к?йi бiр кезде бiздi? класты? т?сына жеттi. С?йттi де жалма-жан ?олында?ы шелегiн ?оя салып, iштегiлердi? ??гiмесiне ??ла? т?ре ?ойды. К?рi кiсi емес пе. «Мыналар не деп жатыр? – дедi сосын ма?ан б?рылып. – Мынау ?лгi к?к к?з бе ша??ылдап жат?ан? ?йтеуiр сол-а? б?лiнедi де ж?редi екен».

Оны? «к?к к?з» деп т?р?аны Роза апай екенiн мен т?сiндiм, бiра? Жамал апа?а «бiлмеймiн» деп басымды шай?адым. Жамал апай дереу бiздi? класты? есiгiн ашып жiбердi де: «?й, неменеге быжылдап жатсы?? Бол ендi, «кл?стi» босаты?дар, «пол жуам», – дедi. Роза апай ол кiсiге де бiрде?е деп д?рсе ?оя бердi, бiра? не айт?анын а??армай ?алдым. Жамал апай есiктi сарт еткiзiп ?айта жапты да, б?р?ылдап ж?рiп ж?мысына ?айта кiрiстi.

Бiр кезде шиедей ?ып-?ызыл болып кеткен Р?би?а есiктен атып шы?ты. Ол менi? ?зiн к?тiп т?р?анымды к?рсе де, к?рмеген боп, жанымнан ж?гiрiп ?ттi. Мен ?уа ж?нелдiм. Екеумiз мектептi? сырт?ы есiгiне ?атар жеттiк. Осы кезде ?арсы алдымыздан Мадрид а?ай ?шырасты. Р?би?а бiр секунд?а ?алт т?ра ?алды да, о?ан к?здерiн жиренiштi ?ш?ын атып, жалт ?арады. Сонан со? ?айтадан ж?гiре ж?нелдi.

Интернат?а келсем, ол т?сегiнде б?к т?сiп, сол?ылдап жылап жатыр екен. Мен ?рi-берi ж?батып едiм к?нбедi. «Айжан, сен асхана?а бара бершi, мен арты?нан барам. ??дай ?шiн, баршы, жалынам!.. – дедi даусы ?алтырап. Мен амалсыздан асхана?а кеттiм. / Айжан осы ара?а келгенде ?айтадан к?здерi м?лтiлдеп, жылап ?оя бердi. / Сол ?шiн ?зiмдi еш?ашан кешiрмеймiн!…