Нигина ва Мирмалик

– ?а, офтоб аз ?ибла баромад… А?аб р?зи чаппаю роста шуд! Оне, ки суб? механдид, шом мегиряд… Оне, ки суб? ?амгин буд, шом шодикафак шуд! – бо чунин ?умла?ои шоирона Султон ?алолиддин ?ама гапу калоча ва р?йдод?ои хурду бузургро муфассал ба Мирмалик на?л карду пайи?ам о?и чу?ур кашид ва ба чашми ?ампа?л?яш жарф ниго?е афканд. – Давоми ?иссаи р?зи балъа?абро бо тамкин ва сабру та?аммули маз?аби Бу?анифа бишнав, эй бародарам, то метавон?, бурдбор бош, то комгор шав?!

…Баъди куштори сафир навбат ба ду ?амро?аш расид, ки яке хом?ш буду авф шуд. Аммо дуюм? бо чашми гирён «Бул?ок! Бул?ок!!» г?ён, баланд фарёд мекашид.

Шо?аншо?и олам пой бар тахтапушти сафири бе?он гузошта, он му?улро бо чашми ?а?орат нигарист ва аз тар?умон пурсид, ки «ин а?алрасида ч? мег?яд? Чун донист, ки «бул?ок» ба то?ик? «фитна» аст, ?ро ?ам ?атл фармуд ва хитобан ба му?ули авфшуда гуфт:

– Эй му?ули сарсахт! Ба подшо?ат г?й, ки ман на аз ?ом метарсаму на аз ?оон! Агар вай ?ангхар бошад, ман сахт камар бастаам! Бо чашми тангат дидию бо г?ши па?ну пача?ат шунид?, ки фитнаю ?ав?о на аз мо, балки аз Чингиз падид омад! Худо ?ам шо?ид, ки мо ?ойири база?кор ба Чингиз бахшидем, вале шаманшо?и бе?аё дубора ба ар?си ?а?он да?он андохт ва посухи сазовор гирифт. Чингизи ту мисли дигар абла?он ма?р дорад, аммо ме?р надорад! Ман бошам, аз чашму дил дурру гав?ар сохтаам, то пеши пойи ар?си ?а?он нисор кунам!! ?они худро, умри худро ба ма?ри Нигина мебахшам!!!

Шо?зода лаб аз гуфтор фур? басту дар айвон хом?ш? ба сукути т?лон? табдил ёфт. Ду ?умлаи гаронбори Хоразмшо? ?ама гапу кору фикру хаёлро аз беху бун чаппагардон кард ва ша?риёри оши?пешаро лаб хом?шу дил дар фи?ону сар пур аз ?ав?о шуд! Вай, ки соате пеш аз ш?ру ?азаб ба рехтани хуни шо? даст ме?унбонд, ?оло саргаранг ба мав?и дарё нигариста, ?ар ду даст болои дил ни?од, то натаркад! Родмарди дарунсоф ва парастори иш?у му?аббати пок дар як мижазан? тира?алб гашту ?а?он бар назараш торикистон шуд ва дар к?чаи пасту баланду сарбастаи оши?? ра?гум зад… Намедонист, ки аз бози?ои но?авонмардонаи ?исмат ва ?урбати чархи гардон ба дарго?и Худованди бахшояндаю ме?рубон шикоят барад ё ба ра?ми пиршо?и ?аммоз ва ш?ъбадабоз ош?б бардорад?!

«Барои таскини дил, оромиши хотир ва ?ифзи нангу номус ч? бояд кард?» – ин пурсиши пуршарар чил карат гирди забони Мирмалик давр заду о?ибат посухи пуршараф дарёфт: «?ам ба хубию хуш?, ?ам ба зиштию бад? ?а?д мекунам ва ?он меканам, то Нигина ёри ман шавад ва дар канори ман ?арор гирад – ?арорбахши дили бе?арори ман шавад!»

Андаке равшан гардидани че?раи бародархондашро мушо?ида карда, шо?зода о?и сабуке кашиду м??ри хом?ш? аз лаб?о дур андохт:

– Сар фарох дор, эй ша?риёр! Худат гуфта буд?, ки то реша дар об аст, умеди самар ?аст! Эй бародарам, сад о?у даре? суде надорад. Ман ?ам сад хори хор? дар ?игар дорам. Лекин… чун дар кори ?а?он устод наям, ба па?л?и падар меравам. Аммо ту назди Пири мушкилкушои Ху?анд рав. Бузургворро сазовор тавоф кун, эй бародар! Бовар дорам, ки масли?ати судманд мешунав? ва дилат сукунат мегирад.

Хайр, то паго? пано?ат ба Худо…

Равзанаи сеюм. Назаре му?мал ба гулхани му?аббати хирадс?з

Мирмалик н?к-н?ки по ро? гашта, бесадо ба хонаи хоб даромад, то ?амсарашро безобита накунад, ки ?омиладор буду барва?ту бева?т хобида, р?з?ои башумори пеш аз таваллудро к?то? мекард. Аммо э?тиёткории шав?ар зоеъ шуд – Ойчечак бедор ва ?ро интизор р?йи ?ойга? менишаст.

– Гапи нава шунидед? – пурсид бе ?е? му?аддима.

– -Боз ч? гапи нав?!

– Шо?аншо?и олам паго? Нигиная ба нико?и худ дароварда, дар Ху?анд т?й мекардаанд!

– К? гуфт? – то ?адди имкон худро орому бепарво нишон дод Мирмалик, ки дар асл мисли моргазида ву?удаш лав-лав мес?хт.

– Дояи Ма?ина гуфт. Медонед-ку, вай аз ?ама гапу кори дунё бохабар… Боз мег?яд, ки…

– Дояро мону г?й, ки худи Ма?ина ягон гапи нав нагуфт?

– Дута калимаи нав гуфт – пишак ва лола. Пеш аз рафтан «Хай, ман алла» гуфт.

– О?-?о! Хеле забондон шудааст гулаки хандони ман! Се р?з шуд, ки надида, хеле пазмон шудиям. Хоб бошад ё бедор?

– Паго? мебинед, дадо?онаш! Агар фурсат ёбед. ?озир пеши додаракаш биёед. Омадани шумоя фа?мид магар, ки бето?ат шуда, беист дасту почак мезанад! Г?ш кунед, «Да-да» мег?яд!

Мирмалик нози ?амсар нашикаста, сар болои шиками дамида гузошту ба навозиш андармон шуда, ?ая?они ?алб фур? нишонд. Сипас аз рухсораи Ойчечак б?сида, ба ?ойхоб дароз кашиду «а?аб р?зи вазнин шуд, сахт лакот шудам, шаб ба хайр!» гуфт ва худро ба хоб зад. Аммо хоб ку?ою ором? кан??! Гапи охирини Ойчечак пардаи асрори подшо? кушода, болои с?хта намакоб гашту дуди дили пуроташ ба мав?и к?рдуди иш?и хирас?з омехта, хоб аз чашму ?уш аз сар ва осоиш аз ?ону тан рабуда, ша?риёри та?амтанро ?ардамхаёл гардонд. Дар сараш мур?и а?ли парешон пар-пар мезаду дар дилаш аспи ?унун тапар-тапар намуда, ?ада?а мекарданд, ки дар фурсати хоби якшаба аз байни чандин пайро?аи ка?у килебу но?амвору пасту баланд ро?и на?от дарёбад, то ба ?асри висол расад!

Мирмалик нахустин пайро?аи дар Де?мой дарёфтаашро тарзи дигар муло?иза кард: ба шо?зода нею ба худи Хоразмшо? ?ама ?исса?ои достони оши?онаро – ?адяи девони Ма?аст?, т??фаи навр?з?, рангомези?ои Сия?к?л, дилбар? дар Мо?пар?, ме?рварзи?ои ??рган?, ?унун дар базми подшо??, ма?румияту ?а?ри и?бор? ва умедвори?ои дили шефтаро мухтасар баён карда, зарур ояд, сари зону мешинад ва дасти шо? меб?сад, то дасти Нигинаро ба даст орад.

Посухи он ар?манд ч? сон мешавад?

Агар Худо ба дилаш ра?му шаф?ат андозад, сари сарбози сарсупурдаро сила мекунаду р?зашро муборак мегардонад. Аммо… агар шайтон аз ро? занад, сари сарбози сарсупурдаро мисли себча меканад ва поймол мекунад.

Оре, чунин мешавад! Зеро умру ?они хеш ба ма?ри Нигина бахшида, умеди ?азор?о оши?онро ба боди нест? ?аво додаасту пеши ин арбада?? сухан гуфтан басо хатарнок аст. Хоса, ва?те ки дили шо? сахт банди зулфи пурпечу хами Нигина гаштаю вайро ба нико?и худ дароварда, дар Ху?анд т?й карданист, дар ?аваси чуккаву пуккаи бу?ул бо оши?и ?удратманд ?имори бахт бозидан дидаву дониста ?он бохтан аст! Ташнагии Шо?и оши?они дилс?хта на бо оби сарди латиф, балки бо хуни гарми ?ариф шикаста мешавад…

Мирмалик худро аз ин пайро?аи пурхатар дур кашида, аз васвасаи тавбаю сало? дил пок гардонд ва дубора ?арор дод, ки ?алолиддинро миён?? карда, Нигинаро харидор? мекунад!

Аз чунин андеша зав? бурд, вале зуд аз фикраш гашт. Зеро хуб медонист, ки дар бисоти Хоразмшо? ?а?ти ?уд аст, яъне вай ?авонмардию оли?иммат? надораду бо он то?у тахту ар?у бур?у карру фарре, ки дорад, кабутари ?арами худ ба касе намебахшад! Оне, ки бар ивази 500 шутури тилло ?атто як пари кабутар ба шо?и му?ул надод, ба ?окими ша?ри музофот?, ки дар бисот лоа?ал 50 шутур тилло надорад, ?айр аз пасмондаи кабутар чизи дигаре нахо?ад дод! Яъне ба шо?и мумсик обр?и худ набояд фур?хт ва ро?и дигар бояд ?уст…

Ро?и аз ?ама осон дуздидани Нигина аст! Бале, худи ?озир ба Сабзалию Шо?мурод мефармояду он?о иму ?им чор-пан? язаки нига?бонро аз байн бардошта, Нигинаро аз та?она озод мекунанд. Баъд вайро… ба ку?о мебаранд вайро? Ба Ху?анд овардан хатарнок… Ун?ию Кулангир ?ам ?ойи баръало… «Ёфтам! – худ ба худ нидо кард Мирмалик. –Ба Ворух мебаранд о?уи бесо?ибро! Муддате дар к??истон пин?он мекунанду баъд ба Ху?анд меоранд. Баъд…»

Мирмалик бо табассуми ширин «р?згоре чун шакар ояд!» гуфту якбора абр? дар?ам кашид мисли оне, ки за?роба ба да?ан гирифта бошад: Хоразмшо? паго? барои бастани а?ди нико? ба Де?мой мераваду аз кушта шудани язак?о ва ?айб задани Нигина ого? шуда, ?ама ?оро зеру забар мекунад. Дар навбати аввал аз Мирмалик гумонбар мешаваду…

Ин пайро?а низ ба Мирмалик маъ?ул нашуд. Зери лаб «дило, дар ро?и иш? собит?адам бош!» гуфту па?л?и дигар гашт. Ба худ андешид, ки агар иш?и хирадс?зи Нигина вайро аз доираи а?л берун бароварда, ба силсилаи а?ли ?унун кашад, ч? мешавад?! Аз молу чизу давлату сарвату дудмону хонумон даст кашида, аммо дасти ёри ма?буб ма?кам дошта, аз к??у дарё?о гузашта, с?йи биёбони араб ба ватани Лайлию Ма?нун ра?сипор мегарданд. Он ?о хатаре нест – а?баи ?улвону халифаи Ба?дод садди ро?и шо?аншо?и ни?орталаб мешаванд! Бешуб?а ин ро?и бе?тарин аст! Аммо… оё Нигина роз? мешуда бошад?

Ё… Нигина ба шо?аншо?и олам дилкашол бошад?!

Ин ангезаи хаёл ба ву?уди Мирмалик оташ ангехт. Да?анаш хушку нафасаш ?уборолуд, синааш тасфону чашмонаш туфонбор гаштанд. Оташи Намруд ёдаш омаду лабони парсингбаста бо азобе ?унбонда «Ё Алло?, ин оташе, ки дар ?они ман аст, сард гардон чуноне бар Халил кард?» гуфт. Ва… айнан он ?олат такрор шуд: оташе, ки шо?и Хоразм барои с?хтани ра?ибаш Мирмалик афр?хта буд, бо амри Алло? ба гулистон мубаддал гашту шери Ху?анд саломат монд ва бовараш ба ме?ру му?аббати о?уяш ?ав? гашт. Аммо… Му?аббати шери Ху?анд ч? сон аст? ?ав? аст ё зайиф?

Барои ба ин суол ?авоб ёфтан ла?зае тасаввур намуд, ки ба та?дир тан дода, дари дилро ба р?йи Нигина мебандад ва дигар иш?у орзую ?аваси ? намекунад! ?амон замон ?ис кард, ки дар ин ?олат ро?и нафас бар гул?яш баста мешаваду лу?маи нон талху ш?р ва за?ри танаш мегардад, аз ашки хунин чашмонаш нобино шуда, ?игари с?хтааш ба хокистар табдил ёфта, аз шиддати тапидану ларзидан дилаш мекафад!!

Тамоми ?увваташро ?амъ оварда, «Аста?фирулло?!» гуфту вас- васаю хаёлоти бе?уда аз сар дур афканд ва ?и?оди оши?онаро ба пайро?аи аввалин гардонд. Дидаи умед ба че?раи пурнури солори озмудаи худ Султон ?алолиддин д?хт, ки ситезаю хархашаю бето?атиро сахт ма?кум намуда, хиради пок ва сабру та?аммулро дар мадди аввал мегузошт. ?ар ду ба чашми душману д?ст мисли ду ма?зу як п?ст буданду Хоразмшо? инро медонист ва Мирмалик бовар дошт, ки дахолати шо?зода дар ин айёми пурхатар ба манфиати тарафайн мешавад. Яъне оши?и ро?гумзадаро мебояд, ки ?исса?ои достони оши?иро на ба подшо?, балки ба писари подшо? вара?гардон намояд ва масли?ат пурсад.

Дарво?еъ, аллакай ба ин кор ?о?ате нест! Султон ?алолиддин, ки донандаи бисёр асрор аст ва дар миён афтодани фитнаро медонад, тиб?и ма?оли «ило?и во?еа пеш аз ву??ъ бояд кард» амал намуда, соате ?абл аз со?или Сай?ун ба оши?и ?игархун аллакай ро? нишон додааст: «Пири мушкилкушои Ху?андро тавоф кун, то масли?ати судманд шунав?!»

Мирмалик ба мо?и равшани осмони пурситора нигаристу бесадо о?и сабук кашид ва то дамидани суб?и умед соате баро?ат хобид…

* * *

Мирмалик медонист, ки ?азрати Шайх Масли?атдин баъди намози бомдод ?ар суб?идам дар со?или Сай?ун мешинад, то аз ?аъри рудбори бузург асрори ?а?он дарёбад. Таба?е ?алво ва кулчаи ширмол гирифту ба нишастанго?и му?аддас расида, Пири худро бо ихлос ва му?аббати фарзанд? гиром? дошта, шароити таъзиму э?тиром чуноне во?иб аст ва мешояд, ба?о овард. ?азрати Бузургвор низ бо э?тироми хос ша?риёрро бинавохт ва гуфт:

– Пушт бар ин сия?бед ни?ода, замоне сокит бинишин ва ба сухан?ои ман чун ?амеша боди??ат г?ш андоз. Ба ч? ?одиса ран?а шудию чаро дар суб?и соле?он ин ?о омад? ва ?ама ?исса?ои оши?онаи ту барои мо чун офтоб равшан аст. Ту, ки на ба хо?иши худ ба мо?аро пайваста?, барои масли?ат пурсидан омад?, то ро?и на?от дарёб? ва дурдонаи басо гаронба?о аз хазинаи дили шо?аншо?и олам ба даст ор?. Вале азбас ?арази хеш то ин соат аз мо п?шида медошт?, дар сабру шикебо? ва мувозабати[88 - мувозабат – саъю к?шиши доим? дар ягон кор ] ту хира монда, интизор будам, то аз забони худат калимае ба г?шам расад…

– Эъти?оди ман бар шумо софитар ва комилтар шуд, эй Пири бузургворам. То имр?з он ч? ёфтам, аз юмни маёмини шумо ёфтам, эй ?азратам! ?ол? саволе дорам ва аз бе?авоб? бе?арорам: ч? бояд кард, ки ?ам лаъл ба даст ояду ?ам шо? наран?ад?!

– Миёни тоат ва исён р?з гузаронидани тую аз барои як дурдона ?осиди ?они якдигар гаштани ду подшо?у як ша?риёри иш?зада афсонаи замон аст ва дар ин ?азия бисёр та?айюр х?рдаам. Зеро иш? балоест, ки марди ?а?и?? аз он нагурезад ва беибо худро дар оташ андозад! Дар ин афтударафт ?амоне ?олиб ояд, ки тавонад сабр шиору ви?ори худ созад, абла?? накунад ва аз кибру ?урур пар?ез намояд. Азеро абла?? бемориест, ки ?ама табибону ?акимони хирадманди олам аз ило?и он о?из оянд ва кибр баландиест, ки аз ?ама пасти?ои ?а?он пасттар бошад…

Агар мушаххастар биг?ям, подшо?и му?ул хостори дурдона асту шо?и Хоразм со?иби дурдона ва тавре худат медон?, аз хирману хазина то аз м?рча бознамонад, донае ба хостору подшо? нарасад! Ё худ, ба ?авли шоири ма?буби ту Саъдии Шероз?:

М?рчагон гар бикунанд иттифо?,

Шери жаёнро бидаронанд п?ст!

Мал?л нашав, ки туро ба м?рча ташбе? додам. Ту ба солу бахт ?авон, аммо ба та?рибаю дониш пири хирад ?аст? ва басо ?окиму амирон ба р?зу р?згори ту ?авас доранд! Масли?ати мо ин аст, ки бо ёри ?адима иттифо? бастану ?амдил? ба ?аммашраб?[89 - ?аммашраб – ?ама?ида, ?амфикр] расондан бе?тарин ро?и на?от аст. Зеро оши?они ?аммашрабро риояти ?усни а?ду паймон ба висол мерасонад:

Аз ??даи а?д агар бурун ояд мард,

Аз ?ар ч? гумон бар?, фузун ояд мард!

?ар ду ?ар ч? зудтар ба ма?суди дили ?амдигар а?ду паймон бандед ва хуб мешавад, агар онро ба а?ду савганд табдил ди?ед. Яъне муводаат ба муво?адат иваз намоед. Он го? мувозаа пайдо мешавад, яъне шумо забон як карда, хушмашраб мешавед.

Дар ?адиси са?е? омадааст, ки «хушмашраб?, та?аммул ва таамму? дар ?абули масъулият?о м??иби хушояндии Худо аст». Яъне, ?ар ва?те хушнуд? ва инояти Парвардигор падид ояд, ?ама ?унар?ову бузурги?ояш зо?ир намояд, гулханро ба гулистон, хокис- тарро ба оташи фур?зон табдил ди?ад! «Туъиззу ман ташоъу ва тузиллу ман ташоъу, бияди?и-л-хайру, иннака ало кулли шайъин ?адирун» – «Ту Худованд, ар?манд мегардон? ?ар касеро, ки хо?? ва хору ?а?ир мегардон? ?ар киро мехо??. Хайр дар дасти туст ва бар?а? ту ба ?амаи умур ?одир?!»

Фа?мид?, эй ша?риёри муаззам?