Bozkırın Sesi: Tölögön Kasımbekov

Yalnız Gözlü Udayçı: Alımkul’a karşı gelen biri.

Camankul: Abil beyin akrabası, mümin biri. Abil beyi siyasi açıdan kendi çıkarlarına göre yönlendiren biri.

Camgır: Ayzada’nın babası.

Cangaraç: Eşkoco’nun oğlu Solto soyundan çıkan yönetici. Alımbek Datka ile birlikte milli birliğin oluşumuna büyük katkı sağlamıştır.

Cancigit: İshak’ın yiğidi.

Cantay Han: Kemin’in hanı. Karabek oğlu, Sarıbagış soyundan. Şabdan’ın babası.

Carkımbay: Kurmancan Datka’nın üvey oğlu, Oş beyi unvanının sahibi.

Carkınayım (“Hakim hanım”): Şerali’nin karısı, Toktonazar’ın kızı, Kudayır hanın annesi.

Cibek Ümöt kızı: Cankaraç’ın eşi.

Zolpukor: Generalin başında olduğu altı bin kişi ile savaşan kişi.

İbragim bey: Alim hanın Semerkant’ta yaşayan oğlu. Taht için Hokand hanlığına geldiğinde Nüzüp ona karşı Sıydalı beyi askerleri ile gönderir. Askerleri ölür ve kendisi esir düşer.

İbragim Hayal: Nasurulla’nın Hokand hanlığa yerleştirdiği beyi. Nüzüp hapsolduğunda şehri terk edip kaçar.

İvonov: Kurmancan Dakta ile konuşmaya Şabdan ile birlikte gitmişlerdi. Fakat kendi değerini bilen Kurmancan Dakta onlar ile konuşmayı reddedip, generallerini istemişti.

İsa Evliya: Hanlıktaki en etkili din adamlarından biri.

İsaev: Zengin.

İsköbül Paşa: Halk kendi arasında Rus asker başçısı Skobelev’i böyle adlandırmıştır.

İshak Han: Hokand hanlığına karşı isyanı başlatan kişi. Hokand hanlığında devrim ile başa gelen son han. İshak han ilerleyen zamanda darağacına asılarak öldürülür.

Kadır: Alımbek ile Kurmancan’ın torunu, Kamçıbek’in oğlu.

Kazıy: Nüzüp’e şeriattan bahsederek Hokand hanlığında “Atalık” ünvanını alan insan.

Kalnazar: Vezir. Kudayır hanın Kırgızların gönderdiği 40 elçiyi öldürmekle sorumlu tutmuştu. İlk başta karşı çıkmasına rağmen padişahın emrini yerine getirmek zorunda kalmıştı.

Kalıgül Evliya: Zengin oğlu, Sarıbagış soyundan.

Kalıyma: Madıl’ın hanımı.

Kambar Sarker: Katay soyundan, İshak han ile beraber olan komutanlardan. Er Eşim’i Numan’a tutsak veren kişi.

Kanat Şaa: Kudayır hanın komutanı, Taşkent beyi, Rus askerler ile Uzun Agaçta çarpışmış. Alımbek datkayı Mala hana kötüleyen kişi.

Kanış: Beknazar’ın hanımı.

Kara Bay: Bin atlı zengin.

Kara Sakal: Alımbek Datka’nın hemşerisi. Kurmancan Dakta’yı çekememezlik yapan biri.

Karakaş Ayım: Abil beyin hanımı. Güçlü kadınların romandaki temsilcisidir.

Karaçal: Aksı şehrinin beyi. Abil’in yanında gezen yiğitlerden biri.

Karaş Bey: Abil beyin babası.

Kasım: Binbaşı. Kıpçaklara isyan edenlerin başıdır. Öldürülen Kıpçakların kanını Muslumankul’un ayaklarına döker.

Kedeybay Datka: Nüzüp’ün akrabası, Şerali’nin kayınbabası. Namangan şehrinin beyi. Şerali’nin han olmasında aktif biri.

Kerimkul: Kol başçılarından biri.

Kocomurat: Nüzüp beyin üvey kardeşi.

Koyçu datka: Şaarhan beyi. İlk başlarda Alımkul ile aynı saftaydı sonradan Alımbek Datka’nın safına geçti.

Kolpakovskiy: Komutan.

Kudayberdi: Eşimin babası.

Kudaynazar Türk: Mala hanı boğarak öldürenlerden biri. Sarayda çokça hizmet etmiş biri. Siyasi olarak güç durumdayken Alımkul’un safına geçmişti.

Kudayar Han: Hokand hanlığında üç kez tahta geçmiş biri. Babası Şerali, annesi Carkınayım. Muslumankul’un kızını kendisine eş olarak alır fakat onun kayınbabası olmasına rağmen Kıpçaklara saldırmış biri. Kırgızlardan gelen kırk elçiyi acımasız bir şekilde öldürmüştü. Tarihteki en adaletsiz, kıskanç, gözünü hırs bürümüş biri. Birkaç kez tahttan düşmesine rağmen insanların içinde utanmadan halkının çıkarını hiçe sayıp Sovyetler ile anlaşmış beceriksiz adam.

Kulan: Sarıbay’ın abisi, Madıl’ın babası, ahşap ustası.

Kulbatır: Bahadır, Camgır’ın akrabası.

Kulkişi: Tenirberdi ve Beknazar’ın akrabası. Mümin biri.

Kunduz: Sarıbayon on beş yaşındaki kızı.

Kurmancan Datka: Alımbek Datka’nın hanımı. Kadınların arasında en güçlü siyasetçi! Datka namını sahip. Çarlık Rusya’nın izlediği politikasına karşı çıkarak onları halk ile yüzleşmeye zorlamıştır. Alay kraliçesi ünavanına layık görülmüştür.

Kuropatkin: General, Rusya’nın savunma bakanı.

Kutlukan: Min Urugu’nun kızı. Altınbeşikte Teniryar adlı oğul doğurmuş kadın.

Kıdırbek Datka: Mala handın yanına bulunup onu öldürenlerden biri. Sonraları Alımbek Datka’nın safına geçmiş biri.

Madali Han: Ömörhan’ın oğlu. Atadan kalma saltanatı elinde tutamamış akılsız oğul. Babası öldükten sonra onun genç eşi ile beraber olup insanlar tarafından ayıplanmış sonradan üvey annesi ile evlenince yaptığı hareket Müslümanlığa sığmaz diyerek idam edilmişti.

Madamin Inak: İshak ile beraber olanlardan.

Madıl: Sarıbay’ın kardeşi. Abil beyin arkasında durarak şehit olanlardan biri.

Mayıp bala: Malabek Şeralinin oğlu. Kokon hükümdarlarından biri. Annesi bağış soyundan. Alımbek Datka ile Alımkul Moldo onu han yapmıştı.

Mamathan: Asker başçı.

Margalan beyi: Nüzüp’ün kellesini alma konusunda görevlendirilen asker.

Marving: “Sank-Peterburgskie Vedomusu” gazetesinin sorumlusu.

Maşin: Halk sorumlusu.

Miran şah: Amir Temir’in büyük oğlu.

Miller Zakomelskiy: Baron. Rus yöneticisi. İshak’ı öldürme emrini veren kişi.

Moldo Asan: İshakın babası.

Moldo Musa: İshakın danışmanı.

Moldo Ziya: Saray bilim adamlarından biri. Alımbek’in ölümünü planlayan kişi.

Momun: İshak’ın yiğitlerinden biri, güvenilir bir adam. Sonlara doğru İshaktan izin alarak ordudan ayrılır.

Muzafar şaa: Amir Nasrulla’nın oğlu. Buhara amiri.

Murad Bey: Alim hanın ikinci oğlu. Kokon hanlığında taht kavgasına girenlerden biri.

Muslumankul: Anciyan şehrinde doğmuş. Kıpçak soyundan gelme binbaşı. Nüzüp’ün orduda değerlenmesinde büyük rol oynar. Kudayır hanın buyruğu ile halkın önünde idam edildi.

Muhammed: Kudayır hanın ikinci oğlu.

Mırzakul: Yüzbaşı. İshakka isyan ederek kokon tarafına geçer.

Mırzanayas: Alımbek Datka’nın torunu.

Mırzat bey: Muslumankul’u Naman şehrine bey yapan kişi.

Narboto bey: Kokok sarayının zenginlerinden. Oğlu Alimhand’ han yapar.

Narmambet datka: Kıpçak soyndan gelen başçılardan biri. Kıpçaklara soykırım yapılırken halkı koruyan bahadır bir insan.

Nasirdin bey: Kudayır hanın oğlu.

Nasrulla: Buhara’nın amiri. Kokon hanlığına savaş açtığı zaman Kırgızlar ona karşı Şerali’yi gönderir.

Niyaz Kuşbegi: Sarayda söze geçenlerden biri.

Nüzüp bey: Aksıdan çıkan asker başçısı. Akıllı, zalim biri. Mala hanı hükümdar yapmaya çalışır. Kokon hanlığında binbaşı olur.

Omorbek: Dakta.

Ormonbek: Kudayır hanın küçük oğlu.

Osmon: Bey.

Özünek han: Fergana hanı.

Ömör bey: Muhtarlardan biri.

Ömör han: Alim hanın kardeşi. Madali hanın babası.

Ömör Şayhan: Muhammed Sultan Babırdın babası.

Ötömbay: Kıpçaklardan, Maralgan kuşbegi.

Raim şaa: Muzafar şaanın kardeşi. Karateginin emiri.

Rasford: batı Sibirya asker başçısı.

Sanem: Tenirberdi’nin eşi.

Saru: Beknazar’ın büyük dedelerinden biri.

Satılbadı: isfara beyi. Şerali’yi ödüren kişi. Alimhan’ın ikinci oğlu.

Seyde bak: Şerali’nin büyük ninelerinden.

Seyit Maulan: Bey.

Skobelev: Rus asker başçısı. Sonradan general olur.

Sopu: Şerali’nin oğlu.

Sultan seyid: Mala hanın oğlu. On iki yaşında tahta oturur.

Sultanmurad: Kudayır hanın kardeşi.

Süyümkan: Sarıbayın eşi.

Taşkalle: Kudayır hanın pehlivanı.

Taşmat: Şerali’nin askeri.

Temir: Tenirberdi’nin oğlu.

Tenirberdi: Beknazar’ın kardeşi.

Teniyar: Altınbeşik’in oğlu.

Toktonazar: Tubay soyundan gelen bey.

Tolu: Köldöy’ün eşi.

Trotskiy: General.

Tultemir: Dombu’nun kardeşi. Kamçı ile Kulkişi’yi döver. Beknazar ile karşı karşıya gelince korkarak kaçan yalandan yiğit.

Uali: İshak’ın asker başçısı.

Ümötaalı bey: Sarbagış soyundan gelir. Ormon hanın oğlu.

Fon Kaufman: Yarım Paşa olarak bilinir. Türkistan generali.

Haci bey: Şerali’nin babası.

Çoton: Alımbek Datka’yı öldüren kişi.

Şaa ayım: İbragim Bey’in kızı. Bolot Bey’in ablası.

Şamırza: İshak tarafına geçer ama orada isyan çıkarınca idam edilir.

Şabdan bahadır: Cantay’ın oğlu Sarıbaş soyunun yöneticisi. İonov ile Kurmancan Dakta’ya konuşmaya gider.

Şayban: Said hanın kardeşi.

Şatman koco: Türkistan beyi. Taşkent beyi. Mala hanı öldüren kişi.

Şerali: ilk başta atçı sonradan Hokand hanı. Sonradan İsfan’a beyi.

Ibrayım: Beknazarı’n kardeşi.

Idın: Sarıbay’ın yakın komşusu.

Imankul: Satıcı.

Irayımkul: Köldöy’ün büyük oğlu.

Esenbay bey: Aksı beylerinden biri. Kokok sarayı ile iletişimi güçlü biri.

Eşim: İshak zamanında yüzbaşı. Nauman zamanında kazığa oturtularak öldürüldü.

Eşmat: Anciyandan İshak’a katılan yiğit biri.

Yarmat: Datka. İshak ile beraber iken ona karşı gelince İshak tarafından öldürülür.

Kırılan Kılıç romanı, Kırgız edebiyatı tarihinin belgelerle kuvvetlendirilerek doğru bir şekilde anlatıldığı edebi bir eserdir. Roman bir kurgu içinde yazılsa da Kırgız tarihinde önemli rol oynamış kişiler ve olaylar üzerinden ele alınmıştır. Makalede genel olarak roman karakterleri üzerinde durulmuştur. Bu karakterlerin konumuna göre sınıflandırma yapılarak her bir karakter açıklanmıştır. Bunun amacı, Kırgız tarihini ele alan bu eserde karakterlerin tarihi kişilerle olan benzerlik ve farklılıklarının da görülmesini sağlamaktır. Karakterlerin roman kurgusu içindeki rolleri ve yerleri ile tarihi kişilerle olan ilişkisi net bir şekilde görülmektedir. Romanda bazı farklılıklar da mevcuttur. Yazar, olay akışını sağlamak ve kendi yorumunu da göstermek için tarihi kaynaklarda yer olmayan farklı olaylara da yer vermiştir. Eser, roman türüne girdiği için bu gibi değişiklikler gayet normaldir. Önemli olan Kırgız tarihi açısından herkesin bilmesi gereken en önemli konuları en iyi şekilde yansıtmış olmasıdır. Eser, bunu yansıtabildiği için de büyük beğeni kazanmıştır. Bu romanı öne çıkaran en önemli özelliği şüphesiz tarihi kişileri neredeyse birebir roman kahramanlarında işlemesidir. Kırgız tarihi açısından, Kırgızistan’ın Sovyet Rusya hâkimiyeti altına girmeden ve girdikten sonraki dönemi, detaylı bir şekilde gerçek kişi ve olaylar vasıtasıyla bu romanda görmek mümkündür. Kırgız tarihini anlatan çoğu kaynakta her şey olduğu gibi anlatılamamıştır. Kırılan Kılıç romanı o dönemde anlatılmak istenilen ama baskıdan dolayı anlatılamayan çoğu gerçekleri de gün yüzüne çıkarmıştır. Elbette tarihi gerçeklik açısından yüzde yüz doğru bilgiler veren bir roman olduğunu söyleyemesek de yazarın karakterlerini tarihi kişiliklerden alarak tarihi olayları olduğu anlatma amacıyla yazması önemli bir detaydır. Roman karakterleri romandaki konumlarına göre sınıflandırıldıktan sonra romandaki işlevleri ve rolleri açık bir şekilde anlatılmıştır. Romanda anlatılan olaylarda hangi karakter nerede ve ne zaman hangi olayda yer almıştır gibi soruların cevabı verilecek şekilde ifade edilmiştir. Yapmış olduğumuz bu tasnif ile romanın kurgusu dâhilinde anlatılan Kırgız tarihi gözler önüne serilmiştir.

Azap, Samet. Tölögön Kasımbekov İnsan ve Eser. Ankara: Bengü Yayınları, 2017.

Çelik, Yakup. “Tarih ve Tarihi Roman Arasındaki İlişki Tarihi Romanda Kişiler”. Bilig Dergisi, 2002, S. 22, s. 49-68.

Kasımbek, Tölögön. Kırılan Kılıç I, (Çevirenler: İbrahim Atabey, Saadettin Koç). Ankara: Yargı Yayınevi, 2003.

Kasımbek, Tölögön. Kırılan Kılıç II, (Çevirenler: İbrahim Atabey, Saadettin Koç). Ankara: Yargı Yayınevi, 2003.

Moldokasımov, Kıyas. Erkindik Üçün Küröştün Baraktarı Cana Sabakatarı 1916 – Yıl, Azattık Kötörülüşü. Bişkek: Biyiktik Yayınları, 2012.

Şimşek, Ahmet. “Tarihsel Romanın Eğitimsel İşlevi”. Bilig Dergisi, 2006, S.37, s. 65-80.

Samet AZAP21

TÖLÖGÖN KASIMBEKOV’UN ANLATILARINDA MEKÂN ALGISI

A. Kaostan Kozmoza Uzanan Yıllarda Tölögön Kasımbekov

Kırgız Türklerinin tarihi roman alanında en önemli isimlerinin başında gelen Tölögön Kasımbekov, 15 Ocak 1931 tarihinde Calal-Abad iline bağlı Aksı ilçesinin Akcol köyünde dünyaya gelir. Babası adı Kasımbek’tir. Baba Kasımbek Kırgız halk kahramanı Beknazar’ın oğludur. Soylu birinin oğlu olması Tölögön’de bir tarih şuurunun oluşmasında önemli bir etkendir.

Tölögön Kasımbekov küçük yaşta babasını kaybetmiştir. Yetim kalan Kasımbekov annesiyle zor günler geçirmiş ancak okumaktan vazgeçmemiştir. 1952 yılında Kırgız Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesini kazanır. Başarılı bir öğrenci olan Kasımbekov, çalışkanlığı ve dürüstlüğüyle çevresinde kısa zamanda sevilen biri haline gelir. Çalışkanlığı ve zekâsıyla okulu bitirir bitirmez matbaada iş bulan Kasımbekov, kendi hayatını kazanma yolunda ilk adımı da atmış olur. Ancak bu süreçten önce zamanında fakir bir aileden gelmesi Kasımbekov’un zor şartlarda okumasına neden olur. Çoğu zaman okula gidecek yol parasını bile bulamaz. Onun bu halini gören karısı oldukça üzülür. Geçimlerini sağlamak için Adaş Mırzakmatova “VLKSM” adında bir fabrikada işe girer. Aylık 25 som maaş alır. Kasımbekov bir yandan lise öğrenimine devam ederken öte yandan lise duvar gazetelerine bir şeyler karalar.22

1956 yılında henüz bir öğrenciyken Yılkıcının Oğlu isimli eseri Devlet Edebi Yayınları arasında basılan yazar edebi çevreye ilk adımını atar. Üniversiteyi 1957 yılında başarı ile bitiren Kasımbekov, 1957 yılında devletin ders kitaplarını yayımlayan matbaanın çocuk edebiyatı bölümünün editörü olarak çalışmaya başlar. Bu yıldan itibaren sırayla yazdığı hikayeleri ile okuyucuların dikkatini çekmeye başlayan Kasımbekov, 1959 yılında Kırgız Yazarlar Birliği’ne kabul edilir. 1960-1966 yıllarında “Ala-Too” edebiyat dergisinin görevli sekreteri, 1966-1973 yıllarında o derginin baş editörü, 1973-1974 yıllarında ise Cumhuriyet yayınlar komitesinin baş editörü, 1987 yılında VAAP’ın yönetmeni olarak çalışır.23

Tarihçi ve yazar Kasımbekov, 1990 yılında Aksı ilinin No169 Kızıl Tuu seçim bölgesinden milletvekili seçilir. Parlamentonun toplantısında parlamento komisyonun yöneticisi ve üyesi olarak çalışır. Parlamentoda gördüğü birçok meseleyi kendi isteği ile çözmeye çalışıp, kendi fikrini açıkça söyler. Kırgız Cumhuriyeti’nin ismini yenilemek, başkentin ismini değiştirmek, memleket dili, bağımsızlık, bayrak ve daha birçok meselenin çözümü için çalışır. “Medeniyet”, “eğitim”, “din”, “vatandaşlık hakları” ve “Matbaa”nın yeniden düzenlenmesinde Kasımbekov’un önemli katkıları vardır. Ayrıca Kırgız Anayasası’nın hazırlamasında ve kabul görmesinde aktif olarak çalışmıştır.24

Halkının varoluşunu gerçekleştirmesi için kalemiyle mücadele eden Kasımbekov başta Lenin ödülü olmak üzere birçok ödül kazanmıştır. Kasımbekov, 80 yaşındayken geçirdiği bir rahatsızlık sonucu 16 Haziran 2011’de hayata gözlerini yumar. Kasımbekov’un kaosu kozmaosa çevirdiği (ç)evre yazı hayatına adım atmasıyla başlar.

Kasımbekov’un yetim kalması ve çocukluk düşleri ilk meyvelerini vermiş yazı hayatına hikâye yazarak adım atmıştır. “Memleket”, “Yetim” ve “İnsan Olmak İstiyorum” hikayeleri yayımlandıktan sonra nesir dalında yetenekli yazarın geldiğine edebiyat toplumu şahit olur. Özellikle “İnsan Olmak İstiyorum” hikayesi çok beğenilmiştir. Üniversitede okurken köyünü özleyip yazdığı “Memleket”, “Yılkıcının Oğlu”, “Yetim”, “Kavganın Başlaması” eserlerini yazarak ödül kazanır. Romanlarını hikayelerinden sonra yazmaya başlar.25 Onun hikâye yazdığı dönemler yazarlığa ısındığı dönemlerdir. Gençlik ürünü olan bu eserlerde yazarın çevresel ve siyasi faktörlerden etkilendiği izlenimi verir.

Kasımbekov, asıl başarısını tarihi romanlarıyla sağlamıştır. 1966’da ilk baskısı yapılan Kırılan Kılıç (Sıngan Kılıç) 1976 yılında yayımlanan Olgun Nesil (Cetilgen Kurak) ve 1980 yılında yazdığı Kelkel romanlarıdır. Özellikle Kırılan Kılıç romanı yayımlandığında Kırgız edebiyatında usta bir ismin geldiği herkesçe kabul görmüştür. Hokant Sarayı iç karışıklıkları ve Rusların işgal siyasetine yoğunlaşan roman yazarın nehir romanlarının ilkidir. Daha sonra Kırılan Kılıç II’yi kaleme alan yazar Kelkel, Baskın (2000) ve Kırgın (2004) romanıyla nehir romanlarını tamamlar. Olgun Nesil romanı bu romanların dışında tarihi konuları konu almamış bireysel izlekli bir romandır.

Tölögön Kasımbekov’un hikâye ve romanları şu şekilde tablolaştırılabilinir;

Kırılan Kılıç ve Kelkel romanlarında Rusların ötekileştirme anlayışını, işgal ve yaşanan kanlı çarpışmaları yumuşatarak veren Kasımbekov, Bağımsızlıktan sonra yazdığı Kırgın ve Baskın romanlarında yaşanan tarihsel olayları olduğu gibi anlatır. Yazarın bağımsızlıktan sonra yazdığı bu iki romanının kahramanları da diğer romanlarda olduğu gibi tarihin içinden seçilmiştir. Mekân geniş anlamda diğer romanlarında olduğu gibi kan ve gözyaşının hâkim olduğu Türkistan coğrafyasıdır.26 Yazarın roman ve hikayelerinde mekân algısı iki başlık altında incelenecektir.

B. Anlatılarda Çevresel ve Algısal Mekanlar

Edebi metinlerde mekân, zaman, olay örgüsü, kişiler metnin orjinini oluşturan temel unsurlardandır. Mekân anlatının kurgusunun hareket düzlemi olarak uzamında bir görüngüsüdür. Mekân fiziksel olarak bireyin konumlandığı ontolojik kendini gerçekleştirme alanı olması yanında ruhsal tramvaların/kopuşların da yaşandığı belleğin tahrip edildiği huzursuzluğun alanı olarak da yer alır. Ramazan Korkmaz mekânı, “roman gibi gelişmiş anlatı yapılarında mekân, varoluş kaygısıyla ilgili bir duraksamadır; zamanın sonsuz akışında yitip gitmek istemeyen insanın tutunduğu “dışarıdaki içerdelik” niteliğinde bir yer”27 olarak tanımlar.

İnsanoğlu edimsel bir hareketle mekânın önemini kavradığında kendi oluşunu ya da kopuşunu mekânla bütünlük içinde gerçekleştirir. Edebi anlatıda mekân çevresel ve algısal mekân olarak iki başlık altında değerlendirilebilinir. Çevresel mekân anlatının olay örgüsünün geçtiği yer imleridir. Örneğin bir şehir, çiftlik, ev gibi yerler çevresel mekân olarak yer alır. Edebi metinlerde algısal mekân ise, bireyin ruhsal durumuyla yakından ilgilidir. Anlatı kahramanının kendini huzurlu hissettiği, dünyayla barışık olduğu ya da kendilik değerlerini bulduğu mekân tasvirleri Açık/geniş mekân olarak tanımlanırken; kahramanın kendini huzursuz hissettiği ontolojik bir boşluğa düştüğü mekân kapalı/dar ya da labirentleşen mekân olarak tanımlanabilinir. Anlatılarda önemli yer tutan mekân tasvirleri anlatı kahramanının ruhsal durumuyla yakından ilgilidir. Bu perspektifte Tölögön kasımbekov’un hikâye ve romanları, çevresel ve algısal mekanlar (Açık/geniş, kapalı/dar ya da labirentleşen mekanlar) ekseninde incelenecektir.

Tölögön Kasımbekov’un hikâye ve romanlarında mekân algısı farklı düzlemde değerlendirilecektir. Çünkü yazar hikayelerini aşk, eğitim, aile, farkındalık, memleket hasreti vb. gibi konular üzerine yoğunlaştırırken, Olgun Nesil romanı hariç romanlarını tarihi konular üzerine yoğunlaştırır. Buradaki mekân algısı savaşın, gözyaşının daha çok işlendiği kapalı/dar mekân özelliği taşımaktadır. Hikayelerinde yoğun olarak işlenen olumlu tarihi gerçekler üzerine odaklandığı romanlarında daha karamsar bir atmosfere dönüşür.

C. Hikayelerinde Mekân Algısı

Tölögön Kasımbekov’un “

İnsan Olmak İstiyorum”, “Memleket”, “Yetim”, “Bozkurt” hikayeleri diğer hikayelerine göre daha hacimlidir. Bu hikayelerdeki mekanlar değişkenlik gösterir. Bu hikayelerin dışında kalan, hikayeleri yazarın gençliğinde kaleme aldığı kısa hikayelerdir. Bu hikayelerinde yazarın rejimin etkisinde kaldığı kolaylıkla anlaşılır. Hikayelerinde mekân algısı daha çok bireyin ruhsal durumuna göre değişkenlik gösteren algısal mekanlar bağlamında incelenecektir.

Tölögön Kasımbekov’un Üniversitede okurken memleketini özleyip yazdığı “

Memleket” hikayesinin başkişisi Satıkul adlı çocuktur. Yıllardır memleket hasreti duyan Satıkul, Tilegen adlı uzaktan akrabası sayesinde bu arzusunu gerçekleştirir. Satıkul’un doğduğu yerden uzak olması, onun kötü günler yaşamasına sebep olur. Bu noktada ev onun için kapalı bir mekân özelliği taşır; “ben yola çıkacaktım Satıkul da ‘ben de gideceğim’ diye peşimi bırakmadı ‘Ya sen nereye gideceksin’ diye anneannesi bağırdı. Evin burada, oraya gidip ne yapacaksın”28 Anneannenin bu serzenişi çocuğun evine olan yabancılaşmasını engellemeye yöneliktir. Satıkul’un mekân algısı, doğduğu memlekete yönelik olarak değişir. Memleketinden üç yıldır ayrı olan Satıkul için mekân darlaşmış, labirentleşmiştir; “Seyde teyze Akcol köyünden göç edeli üç sene olmuştu. Nedeni de Mamırbaydın ölümünden sonra Ak Suu’daki akrabalarının istemesi idi.” (s. 4) Düşleminde doğduğu evin özlemi olan Satıkul için açık mekân, yolculuğun sonunda doğum yeri Akcol’a yaklaştığında gördüğü manzaradır; “Aaa… Akcol… Baksana Tilegen ağabey, Akcol! Satıkul büyük bir sevinç içinde ben burayı ilk defa görmüşüm gibi, eliyle işaret ederek kendinden geçercesine konuşmaya devam etti. İşte, aaa bizim ev. Minbay amcanın evi… Nurkulların evi… Aaa… Hala yerinde duruyor. Nurkul ve ben, işte şurada oynar, olgun-ham demeden meyve yerdik.” (s. 4) Doğduğu topraklarla kavuştuğunda Satıkul’un hissettikleri aidiyet duygusunun dışa vurumudur.29

Tölögön Kasımbekov’un “Yetim” hikayesi de kendi hayatından izler taşır. 14 yaşında depremde babasını kaybederek Yetim kalan Kasımbekov annesiyle zor günler geçirir. “Yetim” hikayesi de bu zor günlerin belleksel dışa vurumdur. Baş kişi Kökö adlı bir çocuktur. Anne ve babasını kaybeden Kökö teyzesi Şeker (Şeki) ile birlikte yaşamak zorunda kalır. Ailesini kaybetmesinin yarattığı travma yetmezmiş gibi teyzesinin evinde yaşadığı günler cehenneme dönüşür. Ev bu anlamda dar/kapalı mekân özelliği taşır. Hikâyenin Kart karakterleri Şeki ve dostu Çora Kökö’nün varoluşunu gerçekleştirmesinde en büyük engellerdir. Geleceğini şekillendirmek için okula gitmesi gereken yetim Kökö, Şeki tarafından evinde kurduğu meyhanede çalıştırılır; “bozoyu hazırlayıp hemen evdekilere yöneldi. (Kökö), yamalı, dizleri delik pantolonunu yukarı çekti ve sürünerek eve girdi” (s. 8). Kökö’nün çiğnenen değerleri yanında eğitim hayatı da elinden (ç)alınır. İnsanmekân ilişkisi perspektifinde bakıldığında ev Kökö’nün kendi ol(a)mama durumunu hızlandırarak dar mekân özelliği gösterir. Hikâyede Açık/geniş mekanlara örnek olarak Kökö’nün arkadaşı Rasul’un babası Rayımcan’ın ve ailesinin sıcak yuvasıdır. Kökö’yü evlat edinmeden önce onu yemeğe davet eden ailenin evinde bulduğu sıcak ortam yetim çocuğun öz teyzesinin evindeki kötü muameleyi bir an olsun unutturur; “Kökö evdeki eşyalara yavaşça baktı. Sonra morali yükseldi de konuşmaya başladı; Şey o zaman annem vardı, pilav, mantı, çüçbara (yemek türü) yapıyordu, çok çok lezzetliydi.” (s. 20) Anılarına giden yetim Kökö, annesinin sıcaklığını bu ailede yeniden duyumsar.